ص:2

ص:3

ص:4

11_ شیخ سلیمان قندوزی.... 44 [1]

12_ شیخ احمد جامی نامقی.... 45 [2]

13_ عطار نیشابوری.... 46 [3]

14_ جلال الدین رومی.... 47 [4]

بخش دوم: [5] ولادت حضرت صاحب الزمان. [6] و نظر علمای شیعه  51 [7]

1- شیخ مفید.... 52 [8]

2- فضل بن شاذان... 55 [9]

3_ کلینی.... 56 [10]

4_ شیخ طوسی.... 58 [11]

5_ شیخ بهایی.... 60 [12]

6_ طبرسی.... 60 [13]

7_ شهید فتال نیشابوری.... 60 [14]

8_ علامه محمّد باقر مجلسی.... 61 [15]

9_ سید محسن امین.... 62 [16]

بخش سوّم: [17] روایات اهل سنّت    65 [18]

الف) شیخ عبدالرحمن.... 67 [19]

ب) نسفی، عزیزالدین ابن محمد.... 68 [20]

فصل دوم: [21]

خصوصیات حضرت [22] صاحب الزمان. [23]

بخش اوّل: خلیفه الهی  74

ص:6

بخش دوم: خاتمیت    74 [1]

بخش سوم: کیفیت ظهور 77 [2]

بخش چهارم: اصحاب آن حضرت   78 [3]

بخش پنجم: اقتدای حضرت عیسی بر او  78 [4]

بخش ششم: رشک حضرت موسی بر مقام امام زمان. 82 [5]

بخش هفتم: روز ظهور 84 [6]

فصل سوّم: [7]

معجزات امام زمان . [8]

شفای اسماعیل بن حسن هرقلی.... 87 [9]

شفای بیمار زیدی مذهب...... 90 [10]

قضیه حاکم قم و دیدار او با ولی عصر.. 90 [11]

تولد محمد بن بابویه، (شیخ صدوق)، با عنایت حضرت..... 92 [12]

حکایت رشیق از دیدار امام زمان عجل اللّه تعالی فرجه... 93 [13]

داستان غانم هندی و شرفیاب شدن به حضور حضرت..... 94 [14]

نصب حجرالاسود توسط امام زمان در محل خود.. 99 [15]

مشرف شدن راشد همدانی به ناحیه مقدسه... 101 [16]

حکایت کامل ابن ابراهیم... 102 [17]

شفا یافتن هر دو چشم به برکت امام زمان.. 104 [18]

حکایت ابوالادیان و نشانه های ظهور امام عصر.. 106 [19]

بلند شدن شتر با محملش....... 107 [20]

فصل چهارم:

ص:7

ظهور امام زمان. [1] و رجعت ائمه علیهم السلام [2]

بخش اول: [3] ظهور امام زمان. 111 [4]

آیات قرآن و اشاره به ظهور موعود.. 113 [5]

الف) آیه پنج و شش سوره قصص....... 113 [6]

اشاره آیه به آینده.. 114 [7]

امامت و پیشوایی جهانی دوازده امام... 114 [8]

ترکیب افعال آیه و زمان مستقبل.... 114 [9]

فقط جانشینان پیامبر اسلام همه قریشی و هاشمی اند.... 115 [10]

از کتب شیعه: 115 [11]

از اهل سنت: 115 [12]

سلسله حکومت...... 120 [13]

تنها حکومت جهانی.... 120 [14]

نتیجه... 120 [15]

ب) آیه شصت و دوم سوره نمل.... 121 [16]

ج) آیه پنجاه و پنجم سوره نور.. 122 [17]

د) آیه سی و سوم سوره توبه... 124 [18]

ه_) آیه یکصد و پنجم از سوره انبیا. 125 [19]

و) آیه پنجاه و چهارم سوره مائده.. 127 [20]

ی) آیه سی و نهم سوره انفال... 128

ص:8

الف) بشارت جبرئیل.... 129 [1]

ب) نتایج و تبعات حکومت عدالت محور امام زمان.. 130 [2]

پیام های این حدیث شریف: 131 [3]

مدت حکومت جهانی حضرت مهدی.. 132 [4]

بخش دوم: [5] رجعت    135 [6]

رجعت در لغت...... 138 [7]

رجعت در اصطلاح... 138 [8]

رجعت از نگاه بزرگان شیعه... 139 [9]

امکان وقوعی رجعت...... 142 [10]

آیه اوّل: 142 [11]

آیه دوم: 143 [12]

آیه سوم: 143 [13]

آیه چهارم: 144 [14]

آیه پنجم: 145 [15]

ادله وقوع رجعت...... 147 [16]

الف) رجعت عده ای خاص از منکران... 148 [17]

ب) رجعت دابَّهُ الْأرْضِ....... 149 [18]

دابَّهُ الارض کیست؟.. 149 [19]

دابه الارض در تورات..... 150 [20]

خطبه امیرمؤمنان علی علیه السلام

ص:9

ج) وعده خداوند به رسول مکرم1... 153 [1]

د) وعده خداوند بر مؤمنانی که در راه خدا کشته می شوند.... 154 [2]

ه_) آیات دیگر با اشاره به رجعت...... 155 [3]

بخش سوم: [4] پاسخ به شبهات رجعت    165 [5]

طرح شبهات و پاسخ به آنها. 167 [6]

شبهه اول: 167 [7]

شبهه دوم: 168 [8]

شبهه سوم: 170 [9]

صاحبان تألیف درباره رجعت...... 175 [10]

نتیجه... 176 [11]

پرسش ها و پاسخ ها [12]

پرسش یکم: چگونگی رهبری امت    179 [13]

غیبت صغری و نوّاب خاص حضرت..... 182 [14]

ابو عمرو، عثمان بن سعید اسدی.... 182 [15]

محمد بن عثمان عمروی.... 183 [16]

ابوالقاسم، حسین بن روح نوبختی.... 184 [17]

علی بن محمد سمری.... 184 [18]

غیبت کبری و نواب عام حضرت..... 184 [19]

پرسش دوم: مصلحت غیبت    185 [20]

1_ جواب نقضی.... 185

ص:10

جواب نقضی.... 185 [126]

2_ جواب حلّی.... 187 [127]

پیام های این توقیع شریف...... 191 [128]

پرسش سوم: طول عمر حضرت   192 [129]

1_ جواب نقضی.... 192 [130]

2_ جواب حلّی.... 196 [131]

الف) نگاه بیولوژیستی (زیست شناسی). 198 [132]

ب) نگاه به عالم تکوین و طبیعت...... 199 [133]

منابع و مآخذ  201

ص:11

طلیعه

امام دوازدهم فرزند امام حسن عسکری علیه السلام در نیمه ماه شعبان المعظم سال 255 هجری در سامراء به دنیا آمد نام آن حضرت همان نام رسول خدا صلی الله علیه و آله میباشد و با القابی چون بقیة الله، حجت، قائم، منتظَر، ولی عصر، صاحب الزمان، مهدی و... یاد میشود.

ویژگیهای آن حضرت و سیمای مهدی موعود علیه السلام در منابع مختلف اسلامی که توسط علمای مذهب شیعه و اهل سنت تدوین گردیده به خوبی ترسیم شده است در بخشی از این منابع به ویژگیهای ظاهری، باطنی و روحی و در بخشی به امتیازها و مشخصات دوران غیبت و عصر ظهور پرداخته شده است.

1- رسول خدا صلی الله علیه و آله: مهدی از فرزندان من است. سیمایش چون ماه تابان درخشان و رنگش عربی (گندمگون) است.(1)

2- امام حسین علیه السلام: مهدی را سکینه و آرامش، وقار و شناخت حلال و حرام و نیاز همگان به او و بینیازی او از همه (مردمان) خواهد شناخت.(2)

3- امام رضا علیه السلام: مهدی علیه السلام داناترین مردم، حکیمترین آنان، پرهیزگارترین انسانها، بردبارترین مردم، سخیترین آنان، عابدترین بندگان میباشد و ملائکه با او سخن میگویند.(3)

ص:13

و...

او ایجاد کننده وحدت خواهد بود و نعمتهای الهی را به انجام میرساند و خداوند به وسیله او حق را پا برجا و مستقر کرده و باطل را نابود میسازد. امام زمان علیه السلام در منابع روایی به عنوان مقتدای حضرت عیسی مسیح علیه السلام(1) و عزتبخش مومنان معرفی شده است.

آن حضرت مؤید به تأیید الهی است و به برکت آن امام همام گنج های زمین برای انسان ها ظاهر خواهد شد. تشکیل حکومت عدل الهی، تصحیح انحراف های به وجود آمده در اعتقاد مردمان، گسترش عدالت اجتماعی، رفع همه عوامل، موانع و مشکلات رشد، برچیدن بساط ظلم و ستم و خیانت، امنیّت بخشی همه جانبه و رهایی بشر از بردگی و بندگی بندگان، تکامل بخشی به اندیشه و اخلاق آدمی، شکوفایی علم و دانش و به خدمت گرفتن آن در راستای معروفگستری و.... حاکمیت دین واحد در سراسر گیتی به وسیله آن امام جانها و صفادهنده قلبها صورت خواهد گرفت.

بحمدالله در معرفی امام زمان علیه السلام و موضوع مهدویت تاکنون صدها اثر توسط عالمان از فرق مختلف تهیه و تدوین شده است. اثری که پیش روی شماست حاصل زحمات و تلاش علمی حجت الاسلام والمسلمین آقای حسن حامدی میباشد که با عنوان «سیمای مهدی.» در چهار فصل تألیف شده است.

مؤلف محترم علاوه بر پرداختن به مباحثی چون ولادت امام زمان. از نگاه علمای مذهب تشیع و اهل سنت و نقل روایات مختلف از ایشان درخصوص مهدویت و بیان ویژگیهای امام عصر علیه السلام در بخشی از اثر به

ص:14

معجزات و کرامات صادره از آن بزرگوار پرداخته است. بحث ظهور و توصیف آن با آیات و روایات و پرداختن به مسأله رجعت، چگونگی آن و پاسخ به شبهات پیرامون رجعت از دیگر فصلهای کتاب میباشد. مؤلف محترم در پایان به چند سؤال مهم پیرامون مهدویت پاسخ داده است.

مدیریت پژوهشی آستان مقدس حضرت فاطمه معصومهJ در راستای ترویج معارف الهی و اسلامی و آشنایی بیشتر عموم مطالعهکنندگان محترم با اندیشه مهدوی علیه السلام اقدام به چاپ این اثر نموده است.

در پایان لازم میدانیم پس از تشکر و سپاس به درگاه الهی از الطاف تولیت محترم آستان مقدس حضرت آیت الله سید محمد سعیدیدامت برکاته و همه محققان و پژوهشگران مدیریت پژوهش و دست اندرکاران امور چاپ قدردانی کنیم.

مدیریت پژوهشی آستان مقدس

احمد عابدی

ص:15

ص:16

تاریکی دل یهود غلیظ تر و ظلمانی تر است؛ زیرا توراتِ نازل شده به موسی فقط در دست یهودیان ابتدایی بود و نسل های بعد چنان توراتی [تحریف نشده] نداشته و ندارند. به خصوص در مورد اسلام و پیامبرش یا به طور کلی تحریف شده است و یا علمای یهود معنای غیر واقعی از آن را به گوش امت رسانده اند؛ بنابراین، یهودیان کاملاً با آموزه های دین پیامبر خود بیگانه شده اند؛ ولی در مورد خاتم اوصیا، مهدی موعود، خاتمیّت و وصایت، از طرف خدا و رسولش طبق آیات و روایات متواتر بر آن حضرت استوار و قبای آخرین وصایت بر قامت رعنایش دوخته شده است و بزرگان امت اسلام، اعم از سنّی و شیعه، در مورد ولادتش تا ظهور و برپایی حکومت عدل جهان شمولش کتاب ها نوشته اند که در دسترس همه، به خصوص محققین و اهل قلم می باشد و در کتاب خانه های جهان اسلام، مانند: مصر، ایران، لبنان، عراق، پاکستان، هندوستان، ترکیه و حجاز بایگانی و محفوظ است که در این کتاب به بخش مهمّی از آن ها اشاره خواهد شد.

پس با وجود دلائل معتبر و براهین قاطع، هر کسی وجود و ولادت امام زمان، مهدی موعود را انکار کرده و یا ایجاد تردید و شبهه بنماید، لازم است بیدار و متوجه شود که منکر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله شده و از حوزه اسلام خارج است. چون چنین افرادی با اعتقاد به عدم ولادت و زنده بودن حضرت مهدی. هم منکر همه مسانید و صحاح اهل سنت هستند که با احادیث معتبر و صحیح السنّد این مطلب را به اثبات رسانده اند و هم منکر ائمه اربعه مذاهب چهارگانه (ابوحنیفه، شافعی، مالکی، احمد حنبل) می باشند. چون این چهار امام فتوا بر وجوب اعتقاد به صحت

ص:18

احادیث مهدی. داده اند. چنانچه متقی هندی(1)، در این مورد نوشته است:

«علمای مذاهب چهارگانه شافعی، حنفی، مالکی و حنبلی در صحت احادیث [حضرت] مهدی. اتفاق نظر دارند و معتقدند که واجب است تمام مسلمانان بر این موضوع ایمان بیاورند...».(2)

انگیزه نگارش این کتاب

سپاس و حمد بی کران مخصوص پروردگار عالمیان است. سلام و درود بی پایان بر خاتم پیامبران، محمد بن عبداللّه صلی الله علیه و آله و جانشینان برحق او، علی بن ابی طالب و یازده فرزند معصومش، به ویژه خاتم اوصیا، حضرت بقیه اللّه الاعظم، حجة بن الحسن المهدی، صاحب العصر و الزمان که این کتاب به نام نامی اش با عنوان «سیمای مهدی.» نگارش یافته است. اَللّهُمَّ عَجِّلْ لِوَلِیِّکَ الْفَرَجَ وَالْعافِیَةَ وَالنَّصْرَ.

برادران ایمانی و منتظران ظهور آقا امام زمان. می دانند که در مورد آن حضرت و حیات و ظهور او، ده ها عنوان کتاب نوشته شده و در اختیار پژوهش گران و محققین قرار گرفته است. البته هر نویسنده ای از یک زاویه و جهت بدان نگریسته و شاید هر یک از آنان در تدوین اثر خویش، انگیزه ای به خصوص داشته است؛ اگرچه همه در مجموع یک هدف مقدس و عالی را دنبال می کنند و آن هدف عالی، خدمت به اسلام و تبیین سنّت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله که تمسّک و چنگ زدن به ثقلین (قرآن و عترت) است، می باشد تا حقیقت و حقّانیت اهل بیت آن بزرگوار در خاطره همه

ص:19

اعصار و ادوار، شفاف و روشن بماند و این روشن گری هرگز محقق نمی شود، مگر با اعتقاد به وجود یک امام و رهبر معصوم از هر عیب و نقص که متعین و منصوص از طرف خدای جهانیان و پیامبر اسلام باشد. چنانچه عقیده حق طلبان هم همین است و امتیاز این طایفه از دیگر فرق اسلامی همین اعتقاد بوده و هست؛ به همین دلیل، از میان پیروان ادیان و مذاهب آسمانی، تنها مذهب پویا، متحرّک و زنده، مذهب شیعه دوازده امامی است. دیگر ادیان و مذاهب حالت تکامل و ترقب را ندارند؛ بلکه عمر خود را سپری کرده و به انتها رسیده اند. چنانچه شیعه شناسان غیراسلامی هم بر این حقیقت اعتراف دارند. هانری کربن _ استاد دانشگاه سوربُن _ شیعه شناس مشهور است که با علاّمه طباطبایی _ صاحب تفسیر المیزان _ مصاحبه ها و گفت وگوهای زیادی داشته که به چهار زبان زنده دنیا: فارسی، عربی، فرانسه و انگلیسی چاپ و منتشر شده است.

او معتقد بود در دنیا یگانه مذهب زنده و اصیل که نمرده است مذهب شیعه می باشد؛ چون قائل به وجود امام زنده است و با اتّکا و اعتماد به حضرت مهدی، محمد بن الحسن العسکری پیوسته زنده و پویاست.

مکتب کلیمیان با فوت حضرت موسی و عیسویان، با عروج حضرت مسیح و مذاهب غیرشیعی مسلمانان با رحلت حضرت محمد صلی الله علیه و آله مرده اند؛ ولی شیعه، زمامدار، امام و صاحب ولایت خود را که متّصل به عالم معنی و الهامات آسمانی است زنده می داند؛ از این رو فقط مذهب شیعه، مکتب زنده و پویا است.

هانری کربن خود به تشیع بسیار نزدیک بود. سیّد عبدالباقی فرزند ارشد علامه طباطبایی از پدر بزرگوارش چنین نقل می کند: «یک روز، بدون این که سؤالی از پدر کرده باشیم رو به ما کرد و با بشاشت و نشاط خاصّی گفت: «این پروفسور کربن به اسلام مؤمن شده؛ ولی رویش نمی شود که ایمان خود را به زبان بیاورد». چند صباحی از این گفته پدر

ص:20

گذشت. تا این که پروفسور کربن در کنفرانسی (خارج از ایران) طی سخن رانی جنجالی درباره امام زمان. سخنان پرشوری ایراد کرد و ضمن آن گفت: «من به خاطر بحث درباره اسلام و رسیدن به این حقایق نزدیک بود پُست تحقیقی خود را از دست بدهم؛ یعنی کلیسا مرا از این پُست خلع کند». پدر وقتی از این موضوع مطلع شد، بسیار مسرور و مشعوف گردید و گفت: «نگفتم این پروفسور کربن مؤمن به اسلام شده است».(1)

اما انگیزه بنده از نگارش کتاب حاضر که سال های متمادی در این مورد مطالعه و یادداشت های متفرقه داشته ام، قضیه ای بود که برایم اتفاق افتاد.

در یک سفر عمره مفرده، به سال 1386 شمسی، به عنوان روحانی کاروان با یک طلبه جوان اهل عربستان سعودی آشنا شدم و با او به گفت وگو نشستم.

قضیه از این قرار بود که هر شب بعد از نماز مغرب، در مسجدالحرام، طرف شمال غربی حجر اسماعیل علیه السلام، مفسری تفسیر قرآن می گفت. من هم یک شب کنار طلبه ای نشستم تا استفاده کنم؛ از قضا آن شب استاد نیامد. فرصت را غنیمت شمرده با طلبه مذکور که هم خوش استعداد و هم خوش انصاف بود، باب گفت وگو را باز کردم. نامش را پرسیدم و از تحصیلاتش سؤال کردم. او گفت: «فارغ التحصیل دانشگاه «الازهر» مصر و اصالتاً اهل حجاز هستم».

پرسید: «شما اهل کجا هستید و تحصیلات تان چیست؟» گفتم: «اهل ایران هستم و از محصلین دانشگاه عالی اهل بیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله یعنی حوزه علمیّه قم می باشم و فعلاً مشغول تدریس بعضی متون از فقه و اصول در حوزه علمیه امیرالمؤمنین علیه السلام شهرستان مراغه هستم».

ص:21

بعد از آشنایی اجمالی، از موضوع بحث تفسیری استادشان پرسیدم؛ گفت: «در اوایل سوره آل عمران هستیم». گفتم: «استادتان آیات محکم و متشابه را مورد بحث قرار داده اند؟» گفت: «بله». گفتم: «اگر می شود آیات متشابه را برایم توضیح دهید»؛ امّا جواب چندانی دریافت نکردم.

سپس گفت وگو را به مسائل روز جهان اسلام و فتنه های استعمارگران سوق داده و گفتم: امروز ما مسلمانان به ویژه علما، دانشمندان و تحصیل کرده های جهان اسلام وظایف سنگینی بر عهده داریم؛ چون دشمنان جهان اسلام را تکه تکه کرده و برای هر منطقه ای حاکمی قرار داده و اتحاد و اتفاق مسلمانان را از دستشان گرفته اند. آنان با «شعار تفرقه بینداز و حکومت کن» به دنبال مطامع و منافع خود هستند. استعمارگران در هر نقطه از جهان اسلام، مسلمانان را با جنگ، خون ریزی، قتل، غارت و بی بندوباری مشغول ساخته و آرامش و امنیت را از آنان سلب کرده اند. این لشکرکشی ها به عراق و افغانستان و این اختلاف افکنی ها در پاکستان و... همه بر سر این است که مسلمانان دچار هرج و مرج باشند و آن ها بر مسلمانان از هر جهت سلطه داشته باشند و اموال و دارایی های آنان را به تاراج برند. پس بر ما فرض و لازم است که بیدارتر و فعال تر باشیم تا بتوانیم هم آن اتحاد به یغما رفته را به دست آوریم و هم در تمام زمینه ها به اقتدار و استقلال برسیم، تا خداوند ظهور منجی عالم بشریت، مهدی موعود. را فراهم کرده و مظلومان و ستم دیدگان عالم بشریت، به ویژه مسلمانان را نجات بخشد؛ إن شاءاللّه.

عبداللّه چون نام «مهدی موعود» را شنید، گفت: «آیا می شود در مورد «مهدی» برایم توضیح بیش تری دهید». گفتم: «بله، اما گفت وگو درباره او وقت زیادی می طلبد و چون بنده مسئولیتی دارم و با کاروان زائران همراه، برنامه ای دارم بایست به هتل برگردم. اگر مایل باشید، قرار ما فردا شب در همین مکان باشد».

ص:22

برگشتم به هتل برنامه هایم را اجرا کردم و مقداری از یادداشت هایم را در مورد حضرت برداشتم. فردا شب در همان وقت و در همان مکان حاضر شدم؛ عبداللّه هم آمده بود. اتفاقاً آن شب هم استادشان نیامد. بعد از سلام و احوال پرسی، او گفت: «شما شیعیان چرا در اکثر موارد خرق اجماع کرده و سبب اختلاف میان امت اسلامی می شوید؟» گفتم: «چطور؟» گفت: «شما در موارد زیادی مرتکب گفتار و کردار اختلاف انگیز می شوید، یکی از آن ها مسئله مهدی موعود است». گفتم: «مگر شما به چنین بزرگواری اعتقاد ندارید؟» گفت: «چرا ما هم عقیده داریم که چنین شخصی در آخرالزمان خواهد آمد؛ ولی مانند شما شیعیان اعتقاد نداریم که می گویید، آن شخص در فلان تاریخ و فلان مکان و از پدری چون امام یازدهم شما و از مادری چون نرجس خاتون رومی الاصل متولد شده و در حال غیبت به سر می برد و منتظر ظهورش باشیم که از فلان جا ظهور خواهد کرد؛ ما می گوییم آن بزرگوار از نسل پیامبر اسلام، محمد بن عبداللّه صلی الله علیه و آله است و در آخرالزمان خواهد آمد؛ ولی هنوز به دنیا نیامده است». گفتم: «مشخصاتی را که شما گفتید، تنها اعتقاد ما شیعیان نیست؛ بلکه بزرگان اهل سنّت، اگر نگوییم بیش تر از دانشمندان شیعه در مورد ولادت و غیبت و سایر خصوصیات امام زمان. کتاب ها نوشته اند، کمتر هم ننوشته اند. یکی از فقهای معاصر ما، کتابی به نام «منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر» نوشته و در آن قریب به هفتاد عنوان کتاب از بزرگان اهل سنّت نام برده که هر یک از آنان به ولادت، غیبت، حضور و ظهور آن امام تصریح کرده اند. عجیب این است که شما یا از کتاب های بزرگان تان اطلاع ندارید و یا نادیده گرفته اید. البته این مسئله بی دلیل هم نیست. در واقع، حکومت فعلی عربستان، از جهت انحصار عقاید و افکار به کشور شوروی سابق تشابه زیادی دارد که بیش از هفتاد سال تحت سیطره کمونیست ها قرار داشت و مردم آن سامان را در حصار آهنین

ص:23

فکری قرار داده بود، به طوری که ارتباط شان از جهان خارج قطع بود. به عنوان مثال شما چه قدر از کتاب ها و منابع شیعه در ادبیات، فقه و اصول، تفسیر و روایات اطلاع دارید. در مقابل بیایید از کتاب خانه های شخصی و عمومی ما دیدن کنید، می بینید که ابتدایی ترین طلبه ما با کتاب های اهل سنّت سر و کار دارد. در ادبیات، سیوطی، مغنی و جامی، در تفسیر اکثر تفاسیر اهل سنّت مانند: تفسیر المنار، الدر المنثور و تفسیر کبیر فخر رازی، در فقه، کتب مذاهب اربعه، در روایت صحاح ستّه و مسانید امام احمد، ترمذی و...، در تاریخ، تاریخ ابن کثیر دمشقی، ابن اثیر، ابن هشام و در لغت، لسان العرب، صحاح جوهری و... همه و همه آزادانه در اختیار ما است و قفسه های ما پر از کتاب های اهل سنّت است که استفاده می کنیم و در مقام تحقیق کاملاً با آن ها آشنایی داریم؛ اما متأسفانه از سویی بزرگان مذهبی و علمی تان، و از سوی دیگر حکومت متعصب این مشکل را ایجاد کرده و شما را در بن بست و انزوا قرار داده که آگاهی شما از اسلام ناب و عقیده شفافی که بنای آن را پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله براساس ثقلین (قرآن و عترت) پی ریزی کرده، ناچیز است.

عبداللّه گفت: «اگر مقداری از منابع اصیل شیعه نام ببرید، ممنون می شوم». گفتم: «ما در فقه کتاب های زیادی داریم، از جمله: «خلاف شیخ طوسی» که نظر فقهای اهل سنّت را هم آورده است. هم چنین «تذکره علامه حلّی» که آرای فقهای اهل سنّت را هم ثبت کرده است و «جواهر الکلام» که بیش از چهل جلد می باشد. در روایت، کتب اربعه «تهذیب»، «استبصار»، «من لا یحضره الفقیه» و «کافی» را داریم. در اصول فقه هم «عده شیخ»، «رسائل فصول»، «کفایه» و...؛ در تفسیر «التبیان شیخ طوسی»، «مجمع البیان»، «المیزان» و...؛ در بخش روایت، «بحارالانوار» را داریم که قریب 120 جلد است و «نهج البلاغه» که سید رضیS از خطبه ها، و نامه ها و کلمات امیر

ص:24

المؤمنین، علی بن ابی طالب علیه السلام گردآوری کرده که برایش ده ها شرح نوشته اند؛ از جمله: «شرح ابن ابی الحدید معتزلی» و «شرح محمد عبده مصری» هیچ می دانی چرا نهج البلاغه ای را که به نام حضرت علی علیه السلام است و شما او را به عنوان خلیفه چهارم قبول دارید، در عربستان غریب است و هیچ خبری از آن به گوش مردم مسلمان این کشور در مساجد، و منابر و خطبه نمازهای جمعه نمی رسد، در حالی که حتی مسیحی هایی مانند جرج زیدان و... با آن کتاب آشنایی دارند!

متأسفانه در این کشور فقط یک چیز را در درجه اهمیت قرار داده اند و آن اتهام زدن بر شیعه است؛ مثلاً: می گویند شیعه قرآنی غیر از این قرآن که در دست مسلمانان است دارد؛ در حالی که این نسبت اتهامی بیش نیست. و ما شیعیان هرگز قرآنی غیر از این قرآن که در دست شما هم هست، نداریم.

و موارد دیگری که نمی خواهم وارد آن ها بشوم. بله، ما شیعیان به همه مسلمانان با چشم احترام می نگریم و در مقام تحقیق و تفحص از منابع و مصادر محققین اهل سنّت استفاده می کنیم.

بنده اخیرا کتابی نوشته ام به نام «موسیقی از چهار منظر» در تمامی ابعاد، بُعد لغوی، فقهی، روایی و تفسیری، از منابع اهل سنّت با مدارک شان، برای تثبیت مقصودم، استفاده شافی و وافی کرده ام. امیدوارم شما هم راه انصاف و برادری را پیش بگیرید و دیگران را هم از باب امر به معروف، به منشأ اتحاد و برادری سوق دهید؛ باشد که رضایت خدا و رسولش را جلب کرده و جبهه وحدت را در مقابل استکبار جهانی تقویت کرده باشیم.

فقط در مورد ولادت با سعادت مهدی منجی عالم بشریت، موعود.

ص:25

به چند روایت از کتب اهل سنّت _ از باب نمونه _ اشاره می کنم:

1_ حافظ ذهبی(1)، در سه کتابش به ولادت آن بزرگوار تصریح دارد:

الف) در کتاب «اَلعِبَر» می نویسد: «فی هذِهِ السَّنةِ وُلِدَ مُحمَّدُ بْنُ الْحَسنِ الَّذی تُلَقِّبُهُ الرّافِضَةُ بِالْحُجَّةِ وَ تُلَقِّبُهُ بِالْمَهدِیِ الْمُنْتَظَرِ وَ تُلَقِّبُهُ بِصاحِبِ الزَّمانِ».

ب) در کتاب «تاریخ الاسلام» می نویسد: «اَلْحسَنُ بْنُ الْعَسْکَرِیّ اَحَدُ اَئِمَّةِ الشّیعَةِ اَّلذی تُدْعی عِصْمَتُهُ وَ هُوَ والِدُ الْمُنْتَظَرِ... وَ اَمّا اِبْنُهُ الَّذی اَلْخَلَفُ وُلِدَ فی سنة 258، قبل 256».

ج) در کتاب «سِیَرِ اَعْلامُ النُّبَلاءِ» می نویسد: «ابُوالْقاسِمُ مُحمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ...».

2_ ابن الوردی(2) در کتاب تاریخش، می نویسد: «وُلِدَ مُحمَّدُ بْنُ الْحَسَنِ سِنَةَ خَمْسِ وَ خَمْسینَ وَ مِأَتَیْنِ».

3_ ابن حجر هیثمی(3) در کتاب «صواعق المحرقه» تصریح می کند: «بِأَنَّ أبا مُحمَّدٍ الْحَسَنِ الخالِصِ لَمْ یَخْلِفْ غَیْرَ وَلَدِهِ اَبُوالْقاسِمِ مُحَمَّدُ، عُمْرُهُ عِنْدَ وَفاتِ اَبیهِ خَمْسَ سَنَةٍ وَلکِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ عَلَّمَهُ الْحِکْمَةَ یُسَمّی بِالْقائِمِ».

و غیر از این کتاب ها همه حاکی از حقیقت امر ولادت و غائب بودن امام عصر است که شیعه به آن اعتقاد دارد؛ به خصوص «تاریخ ابن الوردی» که از جهت زمان ولادت، منطبق با نظر مشهور شیعه است. امیدوارم همین مقدار اندک کفایت کند، تفصیلش را می توانید در مکتبه های (کتاب خانه) خودتان تفحص و تحقیق کنید».

خلاصه هر قطعه ای را که بنده ذکر کردم، تعجب عبداللّه بیش تر

ص:26

می شد این اتفاق سبب شد بعدها مطالعات و یادداشت هایی را که درباره آن حضرت داشتم و مقداری را هم که در مسجد «شیخ تاج الدین» شهرستان مراغه برای اهل مسجد بیان کرده بودم، جمع آوری کرده، به صورت کتابی درآورده و نامش را «سیمای مهدی» بگذارم.

کتاب حاضر شامل چهار فصل است:

فصل اول: ولادت امام زمان.؛

فصل دوم: خصوصیات امام زمان.؛

فصل سوم: معجزات امام زمان.؛

فصل چهارم: حکومت جهانی آن حضرت.

البته هر فصل دارای چند بخش می باشد و در پایان کتاب نیز بخشی با عنوان «پرسش ها و پاسخ ها» مطرح شده است.

نکات قابل توجه

در تألیف کتاب حاضر نکات ذیل مورد توجّه بوده است:

1_ مطالب کتاب بنابر اختصار نگاشته شده است؛

2_ کتاب شامل دُرّهایی از اقیانوس بی کران حضرت مهدی علیه السلام می باشد؛

3_ بحث رجعت از ویژگی های این کتاب است؛ زیرا اکثر محققین و نویسندگانی که در مورد حضرت مهدی. مطلب نوشته اند، بحث رجعت را کمتر مورد توجه قرار داده اند. در حالی که لازم است همگان، به خصوص نسل جوان بدانند که اعتقاد به رجعت از مختصات شیعه دوازده امامی است؛ به طوری که امامان معصوم علیهم السلام فرموده اند: هرکسی معتقد به رجعت ما نباشد از شیعیان ما نیست؛

4_ غالباً در موقع ذکر دلائل هر یک از مباحث، به پیام های آن نیز اشاره شده است که قابل استفاده برای خوانندگان خواهد بود. إن شاءاللّه

ص:27

ص:28

ص:30

ص:32

در ولادت حضرت صاحب الزمان.، هیچ گونه شک و شبهه ای وجود ندارد. علما و بزرگان شیعه که همگی بر این معنی اذعان دارند و در تمامی کتب و روایات شیعی، روز و کیفیت ولادت ایشان ذکر شده است؛ امّا اکابر علمای اهل سنّت نیز در بسیاری از موارد بر ولادت آن مولود مسعود تصریح دارند و در اکثر متون بر جای مانده از ایشان، اثری از این مدّعا به چشم می خورد.

ما در این مجال به ذکر تعدادی از اقوال مشاهیر علمای اهل سنّت می پردازیم:

از تاب آفتاب حوادث امان و خوارج شقاوت فرجام، از اصابت حسام خون آشامش جزای اعمال خویش یافته به قعر جهنّم شتابند.

بیا ای امام هدایت شعار

که بگذشت از حدّ غم انتظار

ز روی همایون برافکن نقاب

عیان ساز رخسار چون آفتاب

برون آی از منزل اختفا

نمایان کن آثار مهر و وفا

الرسول» در باب دوازدهم چنین می نویسد:

درباره ابوالقاسم، محمد فرزند حسن خالص فرزند علی متوکل فرزند محمد قانع فرزند علی الرضا فرزند موسی کاظم فرزند جعفر صادق فرزند محمد باقر فرزند علی زین العابدین فرزند حسین زکی فرزند علی المرتضی امیرالمؤمنین فرزند ابی طالب، مهدی حجت خلف صالح منتظر علیهم السلام که سلام و رحمت و برکات خدا بر ایشان باد... سپس او (امام مهدی موعود) را مدحی گویا کرد. و تاریخ ولادت و نسب او را از پدر و مادر ذکر کرده و بعضی از اخبار وارد شده درباره مهدی را از طریق ابی داود، ترمذی، بغوی، مسلم، بخاری و ثعلبی آورده و برخی شبهه ها و جواب شان را ذکر کرده است. پس چنین سروده است در شأن آن حضرت:

فَهذا الْخَلَفُ الْحُجّةُ قَد اَیَّدَهُ اللّه ُ

 هَدانا مَنْهَجَ الْحَقِّ وَآتاهُ سَجایاهُ

وَاَعْلی فی ذُرَی الْعُلْیاءُ بِالتَّأییدِ مِرْقاه

 وَآتاهُ حُلْیَ فَضْلٍ عَظیمٍ فَتَحَلاّهُ

وَقَد قالَ رَسُولُ اللّه ِ قَوْلاً رُویناهُ

 وَذَوِ الْعِلْمِ بِما قالَ اِذا اَدْرَکَ مَعْناهُ

یَرَیْ الاَخْبارَ فی الْمَهْدِیِّ جاءَتْ بِمُسَّماهُ

 وَقَد اَبْداهُ بِالنِّسْبَةِ وَالْوَصْفِ وَسَمّاهُ

وَیَکْفی قُولُهُ مِنّی لاِشْراقِ مُحَیّاهُ

 وَمِنْ بَضْعَتِهِ الزَّهْراءُ مُرْساهُ وَمَسْ_راهُ

وَلَنْ یَبْلُغَ ما اُوتِیَهُ اَمْثالاً وَاَشْباهُ

 فَاِنْ قالُوا هُوُ الْمَهْدِیُّ ما ماتُوا بِما فاهُوا

ص:37

 فَاِنْ قالُوا هُوُ الْمَهْدِیُّ ما ماتُوا بِما فاهُوا

_این فرزند صالح و برومند حضرت رسول خدا__ صلی الله علیه و آله__ حجت بن الحسن_._ است که خداوند تاییدش فرموده، ما را به راه و روش حق رهنمون شده است، و خداوند صفات برتری به وی بخشیده است._

_و به وسیله تأیید او را بر ستیغ فضیلت بالابرده، و به زیور فضیلتی با عظمت وی را آراسته است._

_و به راستی رسول خدا__ صلی الله علیه و آله__ فرمایشی نموده که دانشمندان آن را روایت کرده و معنایش را ادراک نمودهاند._

_و به رأی العین میبینند که روایات و اخبار دربارۀ حضرت مهدی_._ با ذکر نام آن بزرگوار وارده شده، و پیوند خانوادگی وی را بیان کرده؛ و نامش را به صراحت برده است._

_فرمایش رسول خدا__ صلی الله علیه و آله__که: «از من است» برای روشن نمودن چهرۀ (مبارکش ما را) بس. آغاز و فرجام و روش و منش آن حضرت از پارۀ تن پیامبر فاطمۀ زهرا__J__ است._

_و هرگز (امثال و نظائر آن بزرگوار؛ از آدمیان) به صفات برجسته وی نخواهند رسید و اگر اندیشمندان_ _بگویند: او مهدی است (به خطا نرفته) و با این گفته دچار مرگ معنوی نگشتهاند._

«وَ اَنَّهُ الَّذی یَمْلَأُ اَلارْضَ عَدْلاً وَ قِسْطا ثُمَّ رَوی خَبَرَ حَکیمةَ فِی الْوَلادَةِ وَ خَبَرَ غَیْرِها فی اَنَّهُ عَلَیْهِ السَّلامُ لَمّا وُلِدَ جَثا عَلی رُکْبَتَیْهِ وَرَفَعَ سَبّابَتَهُ اِلَی السَّماء وَ عَطَسَ فَقالَ: اَلْحَمْدُ للّهِ رَبِّ الْعالَمینَ، وَ خَبَرَ مَنْ دَخَلَ عَلی اَبی مُحَمَّدٍ علیه السلام وَسَأَلَهُ عَنِ الْخَلَفِ وَ الاِمامِ بَعْدَهُ فَدَخَلَ الدّارَ ثُمَّ خَرَجَ وَ قَد حَمَلَ طِفْلاً کَاَنَّهُ الْبَدْرُ فی لَیْلَةِ تَمامِهِ فی سِنِّ ثَلاثِ سِنِیْنَ قالَ: یا فُلانَ: لَو لا کَرامَتُکَ عَلیَ اللّه لَما أَرَیْتُکَ هذَا الْوَلَدَ اِسْمُهُ اَسْمُ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله وَ کُنْیَتُهُ کُنْیَتُهُ، هُوَ الَّذی یَمْلَأُ الاَرْضَ عَدْلاً وَ قِسْطا کَما مُلِئَتْ جَورا وَ ظُلْما؛ همانا اوست که زمین را پر از عدل و داد می کند. سپس خبر «حکیمه [خاتون]» عمّه امام حسن عسکری علیه السلام، را درباره ولادت حضرت روایت کرده است و هم چنین خبرهای دیگر، که آن حضرت چون قدم به دنیا گذاشت، دو زانو نشست و انگشت سبابه اش را به آسمان بلند کرد و عطسه نمود و گفت: «الحمد للّه رب العالمین» و خبر کسی را روایت کرده است که به محضر ابی محمد (امام حسن عسکری علیه السلام)، داخل شده و از او جانشین بعد از خودش را پرسید. امام داخل خانه شد و سپس فرزند سه ساله ای را بر دوش آورد که مانند بدر تمام می درخشید و فرمود: «ای فلان اگر در پیش گاه خدا کرامت نداشتی هرگز این فرزند را به تو نشان نمی دادم، اسم او اسم رسول خدا صلی الله علیه و آله و کنیه او کنیه رسول خداست و او است که زمین را پر از عدل و داد می کند، چنانچه پر از جور و ظلم باشد».

گواین که ستارگان با ظهور و بروزشان، ابر با جود و سخایش و فرشتگان با سجودشان، انکاری است که بر منکرش غیر از استهزا و تمسخر چیز دیگری به دنبال ندارد. چه کسی قادر است جماعتی را انکار کند که آنان اهل سداد و مخازن نبوّت اند، و نگهبانان آداب جوانمردی هستند. سلام و صلوات خدا بر آنان باد و چه خوب است منظومه ای که در حق آنان سروده ام».

سَلامٌ عَلَی الْمُصْطَفی اَلْمُجتَبی

 سَلامٌ عَلَی السَّیِدِ ال_ْمُرْتَضی

سَلامٌ عَلَی سِتِّنا فاطِمَةَ

 مَنْ اِخْتارَها اللّه ُ خَیْرَ النِّساءِ

سَلامٌ مِنَ الْمِسْکِ اَنْفاسُهُ

 عَلَی الْحَسَنِ الاَلْمَعی الرِّضا

سَلامٌ عَلَی الاَوْرَعیِّ الْحُسْینِ

 شَهیدً بَری جِسْمُهُ کَرْبَلا

سَلامٌ عَلَی سَیِّدِ الْعابِدینِ

 عَلِیُّ بْنُ الْحُسَیْنِ الْمُجْتَبی

سَلامٌ عَلَی الْباقِرِ الْمُهْتَدی

 سَلامٌ عَلَی الصّادِقِ الْمُقْتَدی

سَلامٌ عَلَی الْکاظِمِ الْمُمْتَهِنِ؟

 رَضِیِّ السَّجایا اِمامُ التَّقی

سَلامٌ عَلَی الثّامِنُ الْمُؤْتَمَنِ

 عَلِیُّ الرِّضا سَیِّدِ الاَصْفیاءِ

سَلامٌ عَلَی الْمُتَّقیُ التَقی

 مُحَمَّدِ الطَّیَبِ الْمُرْتَجی

سَلامٌ عَلَی الْاریحیِ النَّقِیّ

 عَلِیُّ الْمُکرَّمِ هادِی اْلوَری

سَلامٌ عَلَی السَیِّدِ الْعَسْکَرِیِّ

 اِمامُ یُجَهِّزُ جَیْشَ الصَّفا

سَلامٌ عَلَی الْقائِمِ الْمُنْتَظَرِ

 اَبِی الْقاسِمِ الْقَرْمِ نُورُ الْهُدی

 سَیَطْلَعُ کَالشَّمْسِ فی غاسِقٍ

 یُنَجّیهِ مِنْ سیفِهِ ال_ْمُنْتَضی

تَرَی یَمْلَأُ الاَرْضَ مِنْ عَدْلِهِ

 کَما مُل_َ_ئَتْ جُورا اَهْلُ الْهَوی

ص:40

تَرَی یَمْلَأُ الاَرْضَ مِنْ عَدْلِهِ

 کَما مُل_َ_ئَتْ جُورا اَهْلُ الْهَوی

سَلامٌ عَلَیْهِ وَ آبائِهِ

 وَ اَنْصارِهِ ما تَدُومُ السَّماءُ

_سلام و درود بر (پیامبر) برگزیده زند، سلام بر سرور پسندیده._

_درود بر بانو و سرور ما فاطمه__J__، کسی که خداوند او را (به عنوان) بهترین زنان برگزیده._

_درودی که نفسهایش مشگبو است بر (امام) حسن__ علیه السلام__ تیز رأی (از خدا) خرسند._

_درود بر پارساترین (انسانها) حسین شهید که تن (شریفش) کربلا را پاک و پاکیزه نمود._

_درود بر سرور و سالار عابدان علی بن الحسین برگزیده._

_درود بر (حضرت) باقر هدایت شده هدایتگر، درود بر (حضرت) صادق پیشوا و رهبر._

_درود بر (حضرت) کاظم (مظلوم) که مورد اهانت واقع شد (آن) پسندیده سرشت (و) رهبر پارسا._

_درود بر هشتمین (امام امین) علی (بن موسی) الرضا سرور برگزیدگان (صافی ضمیر)._

_درود بر (حضرت) علی پارسای پرهیزکار محمّد پاکیزه امیدگه امیدواران._

_درود بر بزرگوار خوش خلق پاکیزه علی هدایتگر با عظمت مردم._

_درود بر آقا و سرور عسکری امام که ارتش صفا و صمیمیت را تجهیز و آماده فرمود._

_به زودی در تاریکی (روزگاران) چون خورشید تابش خواهد کرد (و) ستمدیده را به شمشیر خود نجات خواهد بخشید._

_خواهی دید که زمین را از عدل و دادش پر خواهد نمود، همانگونه که هواپرستان پر از ستم کردهاند._

_درود بر آن (بزرگوار) و نیاکانش و یارانش تا سپهر آسمان پاینده است._

ص:41

مساوات تقسیم می کند و در میان رعیت عدالت را برقرار خواهد کرد و هر کسی از حضرتش درخواست کمک کند، به اندازه قدرت حملش به او می بخشد..». تا این که در شأن آن حضرت چنین سروده است:

هُوَ السَّیِّدُ الْمَهْدِیُّ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ

هُوَ الصّارِمُ الْمَهْدِیُّ حینَ یَبیدُ

هُوَ الشَّمْسُ یَجْلُو کُلَّ غَمٍّ وَ ظُلْمَةٍ

هُوَ الْوابِلُ الْوَسْمِیُّ حَیْنَ یَجوُدُ

_او سرور و سالار مهدی_. _ از خاندان محمد__ صلی الله علیه و آله__ است، او شمشیر برنده است، هنگامی که روزگارم به سرآید._

_او خورشیدی است که هر غم و اندوه را میزداید، او باران پربار بهاری است، آنگه که بخشش کند._

حسن عسکری علیه السلام است، ولادتش شب نیمه شعبان سال 255 هجری قمری است، او باقی و زنده است تا با عیسی بن مریم علیه السلام جمع شود. [حضرت عیسی علیه السلام از آسمان به زمین می آید و در پشت سر آن حضرت به نماز می ایستد.] پس عمر مبارک آن حضرت تا به امروز، سال 958 قمری، هفتصد و شش سال می باشد.

حالات و معجزات و تاریخ ولادت و نسب امام زمان. بحث کرده است و در صفحه 452 بعد از ذکر بعض اقوال در تاریخ ولادتش گفته است: «فَالْخَبَرُ الْمَعْلُومُ الْمُحَقَّقُ عِنْدَ الثِّقاتِ اَنَّ وِلادَةَ الْقائِمِ علیه السلام کانَتْ لَیْلَةَ الْخامِسِ عَشَرَ مِنْ شَعْبانِ سَنَةَ خَمْسٍ وَ خَمْسینَ وَ مِأَتَیْنِ فی بَلْدَةِ سامِرّاءِ...؛(1) خبر معلوم و محقق پیش ثقات آن است که، ولادت قائم علیه السلام در شب پانزدهم شعبان سال 255، در سامرّا اتفاق افتاده است».

ای موالی وصف سلطان خراسان را شنو

ذره ای از خاک قبرش دردمندان را دواست

پیشوای مؤمنان است ای مسلمانان تقی

گر نقی را دوست داری، بر همه ملت رواست

عسکری نور دو چشم آدم است و عالم است

هم چو مهدی یک سپه سالار در عالم کجاست

شاعران از بهر سیم و زر سخن ها گفته اند

احمد جامی غلام خاص شاه اولیاست

ای تو هم پیدا و پنهان آمده

 بنده عطارت ثناخوان آمده

بعضی دیگر از بزرگان اهل سنت

گفتنی است در این مجال، فقط در مورد ولادت با سعادت حضرت مهدی موعود. که در نیمه شعبان سال 255 قمری، در شهر سامرّاء چشم به جهان گشوده است _ که مشاهیر امامیّه هم نظرشان همین است _ از چهارده تن از اکابر صاحب نام و دانش اهل سنّت که در مورد حضرت کتاب نوشته اند و به ولادت، وجود و غیبت آن بزرگوار تصریح کرده اند، به نام چهارده معصوم علیهم السلام نام بردیم؛ والاّ حضرت آیت اللّه صافی گلپایگانی مدّظلّه در کتاب گران سنگ «منتخب الاثرفی الامام الثانی عشر»، نزدیک به هفتاد عنوان و در هر عنوان به دو یا سه منبع دیگر از صاحبان تألیف در این مورد اشاره کرده و مطالبی به نگارش در آورده است. هم اکنون فهرست وار به بعضی دیگر از بزرگان اهل سنّت اشاره می شود:

1_ «شبروانی»(1)، در کتاب «الاتحاف بحال الاشراف»، تصریح به ولادت با سعادت حضرت مهدی موعود. کرده است که در پانزدهم شعبان سال 255 هجری قمری، اتفاق افتاده است.

2_ «ابن اثیر»(2) در کتاب تاریخش که به عنوان تاریخ «ابن اثیر» معروف است، تصریح دارد: «ابومحمد، پدر محمد. است که شیعه معتقد و منتظر او هستند، در سال 255 یا 256 قمری، وفات یافته است».

3_ «ابن الازرق فاروقی»(3)، نوشته است: «حجّت مذکور [حجت ابن الحسن نهم ربیع الاول سال 258 یا 256 متولد شده که تاریخ اخیر

ص:48

صحیح تر است».

4_ ابوالفوارس؛

5_ ابوالمجد؛

6_ ابن خشاب، صاحب «تاریخ موالید ائمة»؛

7_ شمس الدین هندی، صاحب «هدیّة السّعداء»؛

8_ علی متقی، صاحب «شرع مشکاة»

همچنین، مرحوم حاجی نوری، در «کشف الاستار»، نام بیش از چهل تن از بزرگان اهل سنّت را نقل کرده و صاحب کتاب «الشیعة والرجعة» که به نام ستاره درخشان ترجمه شده، بعد از ذکر این چهل نفر، بیست نفر دیگر هم اضافه کرده است؛ بنابراین، بیش از شصت تن از علمای اهل سنّت، اعتراف دارند به این که حضرت مهدی. در سال 255 یا 256 هجری قمری در سامرّا چشم به جهان گشوده است؛ اگر چه در ماه تولد ایشان اختلافی دارند.

علاوه بر این ها، فقهای مذاهب اربعه اهل سنت مضافاً بر این که معتقدند واجب است تمامی مسلمانان بر موضوع مهدی موعود ایمان داشته باشند، هر یکی از آنان درباره ویژگی های آن حضرت از ولادت تا حکومت جهانی، کتاب و رساله نوشته اند. مانند:

1_ «ابن ادریس شافعی»(1)، رییس مذهب شافعیه، در کتاب «الرّسالة»؛

2_ «احمد حنبل»(2)، رییس مذهب حنابله، در «مسند»؛

3_ «محمد بن اسماعیل بخاری»(3)، در «صحیح بخاری»؛

ص:49

4_ «مسلم بن حجاج»(1)، در «صحیح مسلم»؛

5_ «محمد بن یزید بن ماجه قزوینی»(2)، در «سنن ابن ماجه»؛

6_ «ابوداود سلیمان بن اشعث»(3)، در «سنن ابی داود»؛

7_ «محمد بن عیسی ترمذی»(4)، در «صحیح ترمذی»؛

و غیر از این ها که ولادت تا ظهور و حکومت جهانی آن حضرت را در کتاب ها و رساله ها و مسندات خود ذکر کرده و صحت احادیث وارده را در این باره مورد تأیید قرار داده اند.

ص:50

را به جهت روایت ترک نمی کند؛ بلکه درایت مقدم است.

_ : چه می گویید در این حدیث که پیامبر صلی الله علیه و آله فرموده اند: «یا عَلِی حَرْبُکَ حَرْبی وَ سِلْمُکَ سِلْمی(1)؛ ای علی! جنگ با تو جنگ با من است و آشتی تو آشتی من [هر که با تو بجنگد با من جنگیده است و هر کسی با تو صلح و آشتی نماید با من صلح و آشتی کرده است]».

_ : صحیح است.

_ : چه می گویید در حق اصحاب جمل که با علی علیه السلام جنگ کردند؟

_ : آنان توبه کردند.

_ : جنگ درایت است؛ ولی توبه روایت و مرد عاقل درایت را ترک نمی کند به جهت روایت؛ زیرا که درایت مقدم است بر روایت.

قاضی ساکت شد و از اسم شیخ سؤال کرد. او خودش را معرفی کرد. پس قاضی از جای برخواست و شیخ را به جای خود نشاند و گفت: «اَنْتَ الْمُفیدُ حَقّاً؛ تو حقیقتاً مفید هستی». علمایی که در آن مجلس بودند از برخورد قاضی نسبت به اکرام شیخ متغیّر شدند. قاضی گفت: «من از جواب دادن به او عاجز ماندم؛ اگر شما را جوابی است، بگویید تا برخیزد و به جای خود برگردد».

سلطان عضدالدوله، چون این ماجرا را شنید، برای شیخ مرکبی خاصّ با زین، لجام زرّین و صد دینار خلیفتی که هر دینار آن به ارزش ده دینار بود، و یک غلام عطا کرد و هر روز، ده من نان و پنج من گوشت برای حوزه علمیّه شیخ مقدّر داشت و جبّه و دستار به ایشان بخشید.(2)

اما شیخ در کتاب ارشاد در مورد ولادت حضرت بقیة اللّه. چنین گفته

ص:53

است:

«امام بعد از ابی محمد علیه السلام، فرزند او است، که نامش نام پیامبر صلی الله علیه و آله و کنیه اش کنیه او است، پدرش فرزندی غیر از او ندارد نه در ظاهر و نه در باطن. جانشین او غائب و مستتر است؛ بنابر آن چه که سابقا ذکرش گذشت. روز ولادتش نیمه شعبان سال 255 هجری قمری، است. مادرش ام ولد و نامش نرجس گفته شده است. سنّ مبارک [امام علیه السلام ] در زمان وفات پدرش پنج سال بود. خداوند به او حکمت داد در کودکی، همان طور که یحیی علیه السلام را داده بود و او را امام قرار داد در حالی که ظاهراً کودک بود چنان چه عیسی بن مریم را در گهواره پیامبر قرار داد. به امامتش در ملت اسلام، نبیّ هدی علیه السلام تنصیص فرموده و سپس امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام و امامان یکی پس از دیگری تا پدرش حسن عسکری علیه السلام، نزد ثقات و خواصّ شیعه اش. خبر غیبتش قبل از وجودش [در دنیا] ثابت بود؛ چنان چه خبر به حکومتش قبل از غیبتش به حدّ استفاضه ثابت است. او از میان امامان صاحب شمشیر و قائم به حق و منتظر به دولت ایمان است. برای او قبل از قیامش، طبق اخبار دو غیبت است، یکی از دیگری طولانی تر؛ اما غیبت صغرا از زمان ولادتش تا انقطاع سفارت بین او و شیعه اش [که سفارت با وفات چهارمین سفیر قطع شد] و غیبت کبرا بعد از اولی است که در آخر آن با شمشیر قیام خواهد کرد»(1).

شیخ مفید، باز در ارشاد به اهوازی اسناد کرده که گفته است: «أَرانی أَبُومُحَمَّدٍ اِبْنَهُ علیه السلام وَ قالَ: هذا صاحِبُکُمْ بَعْدی؛(2) أبا محمد علیه السلام (امام عسکری)؛ فرزندش

ص:54

مهدی را به من نشان داده و فرمودند: این صاحب شما است بعد از من».

نیمه شعبان آن سال، مصادف با شب جمعه بوده است؛ پس در نتیجه همان سال مؤید است.(1)

روایت اوّل:

«اَلْحَسنُ بْنُ مُحَمَّدٍ الاَشْعَریّ عَنْ مُعَلیّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ اَحْمَدِ بْنَ مُحَمَّدِ قالَ: خَرَجَ عَْن أَبی مُحَمَّدٍ علیه السلام حینَ قُتِلَ الزُّبَیْری: هذا جَزاءُ مَنْ اِفْتَری عَلَی اللّهِ فی اَوْلِیائِهِ زَعَمَ اَنَّهُ یَقْتُلُنی وَلَیْسَ لی عَقِبٌ، فَکَیْفَ رَأی قُدْرَةَ اللّهِ وَ وُلِدَ لَهُ سَمّاهُ (مُحَمَّداً) سَنَةَ سِتَّ وَ خَمْسینَ وَ مِائَتَیْنِ(1)؛

حسن فرزند محمد اشعری، از معلّی فرزند محمّد، از احمد فرزند محمد روایت کرده است که گفت: زمانی که ابن زبیر کشته شد، از ناحیه امام عسکری علیه السلام [مکتوبی] بیرون آمد، به این مضمون: این است جزای کسی که درباره اولیای خدا به خدا افترا بندد، او با خیال خامش گمان داشت که مرا می کشد و برای من جانشینی نباشد، چطور دید قدرت خدا را که فرزندی عطا کرد و او را محمد نامید، در سال 256 هجری قمری».

روایت دوم:

«علی ابن محمّد گوید: محمد و حسن فرزندان علی بن ابراهیم، به من در سال 279 قمری گفتند: محمد ابن علی، فرزند عبدالرحمن عبدی، از عبد قیس، از ضوء ابن علی عجلی، از مردی از اهل فارس که نامش را برد، به ما گفت: به سُرّ من رأی آمدم، ملازم باب ابی محمد علیه السلام شدم. مرا بدون طلب اجازه صدا زد، چون به محضرش مشرّف شدم و سلام عرض کردم، فرمودند: ای ابا فلان! حالت چطور است؟ بعد فرمودند: بنشین ای فلان! سپس حال عده ای مرد و زن را از اهل من پرسیدند، سپس فرمودند: ملازم منزل باش و من هم با خدمت گزاران بودم و از بازار مایحتاج آنان را می خریدم و بدون اجازه به خانه ای که مربوط به مردان بود، داخل می شدم که امام هم آن جا بودند. روزی به محضر امام شرف یاب شدم،

ص:57

حرکتی در خانه شنیدم، امام فرمودند: همان جا باش حرکت مکن، دیگر جسارت نکردم نه خارج شدم و نه داخل. در این هنگام کنیزی که با او چیزی سرپوشیده همراه بود، خارج شد. سپس امام مرا صدا زد: داخل شو، پس داخل شدم، امام کنیز را صدا زد: برگرد، برگشت. فرمودند: روی مغطی (سرپوشیده) را باز کن، پس باز کرد، کودکی را دیدم که جمالش سفید و زیبا بود. روی شکمش را باز کرد، دیدم موی سبز رنگ که سیاه نبود، از بالای سینه تا نافش امتداد دارد. پس امام فرمودند: این صاحب شما است. سپس به کنیز امر فرمودند، او را برد. دیگر ندیدمش تا حضرت وفات کردند، ضوء بن علی گفت: به آن مرد فارسی گفتم: سن شریف آقا را چقدر فرض می کنی؟ گفت: دو سال...».(1)

غانِمینَ وَ بِحَقِّهِ قائِمینَ وَ مِنَ السُّوءِ سالِمین یا اَرْحَمَ الرّاحِمینَ وَالْحَمْدُللّهِ رَبِّ الْعالَمینَ وَصَلَواتُهُ عَلی سَیِّدِنا مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَبیّینَ وَالْمُرْسَلینَ وَ عَلی اَهْلِ بَیْتِهِ الصّادِقینَ وَ عِتْرَتِهِ النّاطِقینَ وَ الْعَنْ جَمیعَ الظّالِمینَ وَاحْکُمْ بَیْنَنا وَ بَیْنَهُمْ یا اَحْکَمَ الْحاکِمینَ(1)؛

در این شب [شب نیمه شعبان] خلف صاحب الامر علیه السلام به دنیا آمد و مستحب است این دعا خوانده شود: «خدایا! تو را قسم می دهیم به حق این شب و مولود آن و به حق حجت تو و موعودش که به او فضیلت این شب را افزون کرده ای و با ولادت او، کلمه تو با صداقت و عدالت به اتمام رسیده است؛ به طوری که کلمات و آیات تو تبدیل و تغییرناپذیر است و این موجود مبارک نور تابناک، روشنایی روشن گر، راهنما، چراغ هدایت در شب ظلمانی است، غائب و پنهان است، ولادت و نژادش گرامی و فرشتگان گواه وجودش هستند و خدا یار و یاور او است، هنگامی که وعده ظهورش در رسد و فرشتگان پشتیبانش خواهند بود. او شمشیر خدا است که کند نمی شود و نورش که نور خدا است هرگز خاموش نگردد. او صاحب چنان بردباری است که از جا در نرود. او مدار و نوامیس (شرف، عفت و عصمت) روزگار است و از والیان امر است که نازل شود بر آن ها، آن چه نازل شود در شب قدر. صاحبان حشر و نشر، و تفسیر کنندگان وحی خدا و نگهبان امر و نهی او هستند. پس خدایا! درود بفرست بر ختم کننده و قیام کننده آن ها، که پنهان از عوالم آن ها است. برسان ما را و وصل کن روزگار ما را به دوران ظهور و قیام آن بزرگوار و ما را از یارانش قرار بده، خون خواهی ما را مقرون به خون خواهی اش بگردان، بنویس ما را از یاران مخلصش، ما را زنده و برخوردار از نعمتش در زمان حکومت او قرار بده که به همراهی او بهره مند، به حقش پا بر جا و از بدی برکنار باشیم. ای مهربان ترین

ص:59

مهربانان! ستایش خدایی را که پرورش دهنده عالمیان است و رحمت او بر سیّد ما محمد، خاتم پیامبران و رسولان و بر خاندان راستین و عترت گویایش باد و لعن و نفرین بر همه ستم پیشگان بنما و بین ما و آنان حکم فرما ای حاکم ترین حاکمان!».

ولادت امام علیه السلام، روز جمعه نیمه شعبان سال 255 هجری و سنّ مبارکش در زمان وفات پدر بزرگوارش پنج سال بود که خدا به او حکمت عطا کرد و فصل خطاب داده و بر عالمیان حجت قرار داد؛ چنانچه حضرت یحیی را در کودکی حکمت و امامت داد و عیسی بن مریم را در گهواره پیامبر قرار داد. نام مبارک مادر بزرگوار حضرت حجت را ریحانه، نرجس، صیقل و سوسن گفته اند».

خدای بزرگ و معنای لطف، سبب قرب و نزدیکی بنده به اطاعت از خدا و دوری از معصیت است و این لطف سبب می شود که شک و شبهه از بین برود و عذر قطع شود، بدون این که اخبار در میان باشد، تا این که حجت بالغه خدا تمام شود. پس عقل حکم می کند بر این که خداوند رسولان را فرستاده و پیامبران را برانگیزد تا تکالیفی را که اراده فرموده است به مردم برسانند و بیان کنند، طالب خیر شده و از شرّ گریزان باشند، میان مردم با عدالت حکم نمایند، معصوم از گناه و پاک و منزه از زشتی و عیوب باشند تا این که گفتار آنان مورد قبول امت باشد. پس چنان چه بر خدا واجب است رسولان را بفرستد، همان طور واجب است جانشینان آنان را نصب کند تا این که در نگه داری شریعت، قائم مقام پیامبران باشند»(1).

ص:63

ص:64

محدثین بزرگ اهل سنّت از مورخین و محققین، که راجع به ولادت باسعادت مهدی موعود.، تصریحاتی کرده اند، بیان داشتیم و این از جهت سندیت بر اثبات مطلب کافی است؛ هرچند متواترالالفاظ هم نباشند، قطعا متواترالمعنی هستند و در علم اصول ثابت و منقح شده است که یکی از دلایل نقلی که هیچ محققی نمی تواند بر آن خدشه وارد کند، خبر متواتر است و تواتر در معنی با تواتر در لفظ فرقی ندارد. با این حال، در این بخش چند خبر دیگر در مورد ولادت آن حضرت از بزرگان اهل سنّت می آوریم.

الف) شیخ عبدالرحمن

او صاحب کتاب «مرآة الاسرار» و یکی از مشایخ صوفیه است که شاه ولی اللّه هندی دهلوی، پدر شاه عبدالعزیز، صاحب «تحفة الاثنا عشریة» هم از او نقل دارد، در کتاب مذکور چنین نگاشته است:

«مقام پاک احمدی، امام برحق، ابوالقاسم محمد بن الحسن المهدی _ عجل اللّه فرجه _ وی امام دوازدهم است از ائمه اهل بیت. مادرش ام وُلد بود و نرجس نام داشت، ولادتش شب جمعه نیمه شعبان سنه 255 و امام دوازدهم در کنیه و نام، با حضرت رسالت پناه موافقت دارد و القاب شریفش: مهدی، حجت، قائم، منتظر، خاتم اثنی عشر، و صاحب الزمان علیه السلام، است. در وقت وفات پدرش امام حسن عسکری علیه السلام پنج ساله بود، که بر مسند امامت نشست؛ چنانچه حق تعالی حضرت یحیی بن زکریاH را در حال طفولیت حکمت کرامت فرمود و عیسی بن مریم را در

ص:66

محدثین بزرگ اهل سنّت از مورخین و محققین، که راجع به ولادت باسعادت مهدی موعود.، تصریحاتی کرده اند، بیان داشتیم و این از جهت سندیت بر اثبات مطلب کافی است؛ هرچند متواترالالفاظ هم نباشند، قطعا متواترالمعنی هستند و در علم اصول ثابت و منقح شده است که یکی از دلایل نقلی که هیچ محققی نمی تواند بر آن خدشه وارد کند، خبر متواتر است و تواتر در معنی با تواتر در لفظ فرقی ندارد. با این حال، در این بخش چند خبر دیگر در مورد ولادت آن حضرت از بزرگان اهل سنّت می آوریم.

کودکی به مرتبه بلند رسانید و هم چنین او را در صغر سنّ امام گردانید. خوارق عادت او نه چندان است که در این مختصر گنجایش دارد... و حضرت مولانا عبدالرّحمان جامی مردی صوفی بود و کارها دیده و شافعی مذهب بود، تمام احوالات و حقیقت متولد شدن و مخفی گشتن امام محمّد بن الحسن عسکریH را، مفصّل در کتاب «شواهد النبوّة» تصنیف خود به وجه احسن از ائمه اهل بیت عترت و طهارت و ارباب سیرت روایت کرده است».

اسناد تولد مهدی موعود _ عجل اللّه فرجه _ را به چند کتاب مهم و نویسنده ارزنده داده اند و هم به علل غیبت و شواهد آن متعرض شده اند و هم به دفع شبهاتِ برخواسته از لجاجت و تعصّب پرداخته اند که حقیقتاً قابل ملاحظه و مورد دقت می باشد؛ بلکه می توان گفت به حقانیت ولایت و امامت هم تصریح کرده اند. اگر همگان با دید انصاف به این نوشتار برادران اهل سنّت بنگریم، در می یابیم که مرزهای میان سنّی و شیعه در گذشته به هم دیگر خیلی نزدیک بوده؛ به طوری که فقط دو کلمه سنّی و شیعه بوده، بعدها _ به خصوص عصر اخیر _ عدّه ای بر اثر القائات و اختلاف افکنی استعمار، چماق تکفیر به دست گرفته و هر نوع اظهار محبّت و ارادت نسبت به اهل بیت پیامبر اسلام را در جرائد، سایت ها، نوشته ها و... علامت کفر، ارتداد و شرک، معرفی کرده اند. لازم است برادران منصف اهل سنت به چنین یاوه سرایی هایی جواب دندان شکن بدهند تا این گروه وهابی افراطی، بلکه خارج از چهارچوب اسلام، دست از خدا انکاری ها بردارند، آبرو و حیثیّت بزرگان را بازیچه خود قرار ندهند، به نام سنّی، آبروی امّت اسلام را خدشه دار نکنند و بیش از این، آب به جوی استعمار و استعمارگران نریزند، خون بی گناهان را در گوشه و کنار جهان اسلام نریخته و قلوب مسلمانان را جریحه دار ننمایند. همه عقلای عالم می دانند که این گروه منحرف در عراق، افغانستان، لبنان، فلسطین و پاکستان چقدر کودکان بی گناه، مادران و پدران و پیر و جوان را با بمب های انگلیس، اسرائیل و آمریکا، کشته و می کشند!

ص:69

ص:70

خصوصیات هر فردی به اندازه، مقدار و عمق شخصیت او بستگی دارد. هر فردی هر اندازه شخصیت داشته باشد، به همان مقدار ایجاد خصوصیات می کند و این شخصیت در خصائص ذیل خلاصه می شود:

1_ اصل و نصب؛

2_ دانش و ادب؛

3_ صبر و بردباری؛

4_ جود و سخاوت؛

5_ جمال و زیبایی؛

6_ عبودیت در پیشگاه معبود.

این خصائص و فضائل شش گانه، هر یک حکم شاخه اصلی و شارع عام را دارند که به شاخه های فرعی تقسیم می شوند.

بنابراین اشارات، غیرممکن است به حقیقت خصوصیات شخصیتی که وجود، نور، ظهور و پیدایش او از صفای نور لایزال و لم یزل حق تعالی انشعاب یافته، پی برد و سخن گفت؛ ولی می توان به بعضی از خصوصیات آن حضرت که در آثار و اخبار نبوی و آل رسول به ما رسیده است، اشاره کرد. اینک به بعضی از آن ها در چند بخش اشاره می کنیم.

بخش اوّل: خلیفهالهی

امام زمان. در روایات عامّه و خاصّه به عنوان خلیفه اللّه معرفی شده

ص:72

خصوصیات هر فردی به اندازه، مقدار و عمق شخصیت او بستگی دارد. هر فردی هر اندازه شخصیت داشته باشد، به همان مقدار ایجاد خصوصیات می کند و این شخصیت در خصائص ذیل خلاصه می شود:

1_ اصل و نصب؛

2_ دانش و ادب؛

3_ صبر و بردباری؛

4_ جود و سخاوت؛

5_ جمال و زیبایی؛

6_ عبودیت در پیشگاه معبود.

این خصائص و فضائل شش گانه، هر یک حکم شاخه اصلی و شارع عام را دارند که به شاخه های فرعی تقسیم می شوند.

بنابراین اشارات، غیرممکن است به حقیقت خصوصیات شخصیتی که وجود، نور، ظهور و پیدایش او از صفای نور لایزال و لم یزل حق تعالی انشعاب یافته، پی برد و سخن گفت؛ ولی می توان به بعضی از خصوصیات آن حضرت که در آثار و اخبار نبوی و آل رسول به ما رسیده است، اشاره کرد. اینک به بعضی از آن ها در چند بخش اشاره می کنیم.

است، مانند روایت ذیل:

«یَخْرُجُ الْمَهْدِیُّ وَ عَلی رَأسِهِ غَمامَةٌ فیها مُنادٍ یُنادی هذَا الْمَهْدِیُّ خلیفَةُ اللّهِ فَاتَّبِعُوهُ؛ خروج می کند مهدی، در حالی که بر سر او قطعه ابری است که در آن ندا کننده ای، ندا می کند: این مهدی خلیفه خدا است پس او را تبعیت کنید».(1)

باشد».(1)

3_ شیخ صدوقS، به دو واسطه از احمد بن اسحاق بن سعد الاشعری که از اکابر ثقات شیعه است، نقل می کند که گفت: «داخل شدم بر حسن بن علی علیه السلام و اراده داشتم که از او جانشین بعد از خودش را بپرسم، آن حضرت، پیش از آن که من حرفی بزنم، فرمودند: «ای احمد بن اسحاق! خداوند تبارک و تعالی، از زمانی که آدم را آفرید، زمین را از حجّت خالی نگذاشته و نخواهد گذاشت تا قیامت. به وسیله او بلاها را از اهل زمین دفع می کند، به واسطه او باران نازل می کند و به واسطه او برکات زمین را بیرون می آورد». پس گفتم: «یابن رسول اللّه! بعد از تو امام و خلیفه کیست؟» پس آن حضرت برخاست، شتابان داخل خانه شد و بیرون آمد، بر شانه آن حضرت پسری سه ساله بود که صورت او مانند بدر کامل، درخشان بود، پس فرمود: «ای احمد بن اسحاق! اگر سعادت تو بر خدای عزّوجلّ و حجج او نبود، پسرم را به تو نشان نمی دادم. این پسر هم نام و هم کنیه پیامبر خدا است. ای احمد بن اسحاق! مَثَل او در این امت، مَثَل خضر و ذی القرنین است. قسم به خدا هر آینه غیبتی خواهد کرد که از هلاکت نجات پیدا نمی کند کسی، مگر این که خدا او را بر قول به امامت این پسر ثابت کرده و توفیق دعا به تعجیل فرج او را داده باشد». گفتم: «ای مولای من! آیا علامتی هست که قلب من به آن مطمئن شود؟» آن پسر به زبان عربی فصیح فرمودند: «أَنا بقیَّةُ اللّهِ وَ الْمُنْتَقِمُ مِنْ أعْدائِهِ...؛ من بقیة اللّه هستم و انتقام گیرنده از دشمنان خدا؛ ای احمد بن اسحاق! بعد از دیدن طلب اثر مکن».

ص:75

پس مسرور و شادمان بیرون آمدم، فردای آن روز برگشتم نزد آن حضرت، گفتم: «یابن رسول اللّه! خوشنودی من به منّتی که بر من نهادی بزرگ شد؛ پس سنّتی که در این پسر از خضر و ذی القرنین جریان دارد چیست؟» فرمود: «طولانی شدن غیبت ای احمد!». گفتم: «یابن رسول اللّه! هر آینه غیبت این پسر طولانی می شود؟» فرمود: «بلی به پروردگار قسم، تا زمانی که بیش تر قائلین به این امر، از این امر برگردند و باقی نماند مگر کسی که خداوند عزّوجلّ از او عهد گرفته برای ولایت ما، ایمان را در دل او نوشته و او را به روحی از خودش مؤید کرده است. ای احمد بن اسحاق! این امری است از امر خدا و سرّی است از سرّ خدا و غیبی است از غیب خدا؛ پس بگیر آنچه دادم به تو و آن را کتمان کن و از شاکرین باش که فردا در علیین با ما خواهی بود».(1)

ب) ختم نبوّت با پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و ختم وصایت و ولایت با امام زمان.، است؛ چنان چه روایات عامّه و خاصّه به این مطلب هم عنایت و تصریح دارند که حضرت رسول اللّه صلی الله علیه و آله فرموده اند:

«اَلْمَهْدِیُّ مِنّا یَخْتِمُ الدّینُ بِنا کَما فَتَحَ بِنا؛ مهدی از ما است، دین خدا به ما ختم می شود، چنان که به ما گشوده شد»(2).

ج) انکار امام زمان.، انکار پیامبر خاتم است.

در این باره نصّ صحیح و صریح، از امام ششم از پدرانش از رسول خدا صلی الله علیه و آله وارد شده است که فرموده اند: «کسی که انکار کند قائم از فرزندان مرا، پس به تحقیق مرا انکار کرده است».(3)

ص:76

«اِمامُ الْقَوْمِ وافِدُهُمْ فَقَدِّموُا اَفْضَلَکُم(1)؛ امام هر قومی، کسی است که از همه جلوتر بر خداوند وارد یعنی روز قیامت می شود؛ پس مقدّم بدارید افضل خودتان را».

در این راستا، طبق روایات سنّی و شیعه، هنگام ظهور امام غایب و اقامه حکومت حقّه اش، عیسی بن مریمH از آسمان بر زمین می آید و به آن حضرت اقتدا می کند:

الف) رسول مکرم اسلام صلی الله علیه و آله، می فرمایند:

«مِنّا الَّذی یُصلّی عیسی بنُ مَرْیَمَ خُلْفَهُ؛ کسی که عیسی بن مریم علیه السلام در پشت سر او نماز می خواند از ما است».(2)

«لَنْ تَهْلِکَ اُمَّةٌ اَنَا فی اَوَّلِها و عیسَی بْنُ مَرْیَمَ فی آخِرِها و اَلْمَهْدِیُّ فی وَسَطِها؛ اُمّتی که من در آغاز آن عیسی بن مریم در پایان آن و مهدی علیه السلام در میان آن است، هرگز هلاک نمی شود.(3)»

«یَنْزِلُ عیسی عَلی ثِنَیَّةٍ بِالاَْرْضِ الْمُقَدَسَةِ یُقالُ لَها اَفیقُ فَیَأتی بَیْتَ الْمُقَدّسْ وَالنّاسُ فی صَلاةِ الصُّبْحٍ فَیَتَأخَّرُ الاِْمامُ فَیُقَدِّمُهُ عیسی وَ یُصَلّی خَلْفَهُ عَلی شَریعَةِ مُحَمَّدٍ وَیَقُولُ اَنْتُمْ اَهْلُ بَیْتٍ لا یَتَقَدَّمُکُمْ اَحَد؛ عیسی علیه السلام، در گردنه ای به نام افیق، در سرزمین مقدس فرود می آید؛ وارد بیت المقدس می شود، در حالی که مردم برای نماز صبح صف کشیده باشند. پس امام (حضرت حجّت علیه السلام) عقب می رود، ولی

ص:79

عیسی علیه السلام او را جلو می اندازد و خود به او اقتدا کرده، پشت سرش طبق شریعت محمدی صلی الله علیه و آله، نماز می خواند و می گوید شما خانواده ای هستید که هیچ کسی نمی تواند بر شما مقدّم باشد».(1)

ب) امیرالمؤمنین علیه السلام می فرمایند:

آن گاه مهدی به بیت المقدس بازمی گردد و چند روزی با مردم نماز می خواند. چون روز جمعه شود و نماز بر پا گردد، عیسی بن مریم از آسمان فرود می آید و به هنگام نزول دو لباس سرخ رنگ بر تن او می باشد و از سر مبارکش قطره های عرق چون روغن می ریزد. او مردی زیبا و خوش اندام است، شبیه ترین مردم به حضرت ابراهیم خلیل علیه السلام. به سوی مهدی علیه السلام می آید و با او مصافحه می کند و به او نوید پیروزی می دهد. آن گاه حضرت مهدی علیه السلام، به او می گوید: «ای روح اللّه! جلو بایست و با مردم نماز بخوان». پس عیسی علیه السلام، می گوید: «ای فرزند پیامبر! نماز برای تو برپا شده است». آن گاه حضرت عیسی اذان می گوید و پشت سر مهدی نماز می خواند».(2)

ج) امام باقرالعلوم علیه السلام، می فرماید:

«وَیَنْزِلُ رُوحُ اللّهِ عیسَی بْنُ مَرْیَمَ فَیُصَلّی خَلْفَهُ؛ پسر مریم، عیسی روح اللّه نازل شده پشت سر او نماز می خواند».(3)

ص:80

د) امام صادق علیه السلام، می فرماید:

«یَعُودُ الْقائِمُ اِلَی الْقُدْسِ وَیُصَلّی بِالنّاسِ اِماماً حَتّی اِذا کانَ یَوْمُ الْجُمْعَةِ وَ اُقیمَتِ الصَّلاةُ یَنْزِلُ (یعنی: عیسی علیه السلام) وَ مَعَهُ سَبْعُونَ اَلْفاً مِنَ الْمَلائِکَةِ وَ هُوَ بِعِمامَةٍ خَضْراءٍ مُتَقَلِّداً بِسَیْفٍ عَلی فَرَسٍ وَ بِیَدِهِ حَرْبَةٌ فَاِذا نَزَلَ اِلَی الاَْرْضِ نادی مُنادٍ: یا مَعاشِرَ الْمُسْلِمینَ جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ؛ قائم علیه السلام، به قدس باز می گردد و چند روزی با مردم نماز می خواند. چون روز جمعه فرا رسد و نماز به پا شود، عیسی علیه السلام با هفتاد هزار فرشته، در حالی که عمامه ای سبز به سر دارد و شمشیرش را حمایل کرده و سلاحی به دست گرفته بر فراز اسبی فرود می آید. منادی ندا می کند: ای گروه مسلمانان! حق آمد و باطل نابود شد».(1)

نتیجه: امام زمان افضل از کلمة اللّه و روح اللّه است و صاحب عزم خدا است، چون هنگام نماز که هنگام عروج الی اللّه است، عیسی مسیح او را امام و مقتدای خود قرار داده و به زبان او با خدا سخن می گوید.

پس امام زمان علیه السلام از پیامبر اولوالعزم افضل است به اتفاق محققین شیعه و بلکه بزرگانی از اهل سنّت، چون گنجوی شافعی که به این افضلیت و برتری اعتراف دارند.

شافعی در کتاب «البیان» بعد از اعتراف به صحّت اخبار وارده در مقدم بودن آن حضرت در نماز جماعت و جهاد بر عیسی مسیح و اجماعی بودن این تقدم و امامت، با بیان مفصّلی ثابت می کند که امام غایب علیه السلام، به ملاک این امامت از عیسی بن مریم افضل است(2).

ص:81

در نظر سوّم هم همان طور دید و خواست و جواب شنید».

حالا سؤال این است که حضرت موسی کلیم چه مقام و منزلتی برای امام غایب دید که آرزوی آن را کرد، آن هم در سه مرحله؟

جوابش این است که هدف از خلقت آدم و آدمیان، بندگی و عبودیت آنان در مقابل خدای یکتا و اجرای قسط و عدل در جوامع بشری و راه نیافتن ظلم، جور و ستم از کسی بر کسی در زندگی فرزندان آدم است و این مقصود از آدم تا خاتم در روی زمین تحقق نیافته است و نخواهد یافت، مگر در دوران حکومت جهانی آن حضرت.

این اهداف در چهار امر خلاصه می شود:

اول: احیای زمین و زمینیان

{إعلموا أن الله یحیی الارض بعد موتها}

دوم: روشن کردن زمین با نور خدا

{و اشرقت الارض بنور ربها}

سوم: تحقق حکومت حق و زوال باطل

{و قل جاء الحق و زهق الباطل إن الباطل کان زهوقاً}

چهارم: قیام عموم به قسط و عدل

{لقد ارسلنا بالبینات و أنزلنا معهم الکتب و المیزان لیقوم الناس بالقسط}

که تحقق و ظهور همه این امور چهارگانه به دست با کفایت قائم آل محمد صلی الله علیه و آله، به وقوع خواهد پیوست؛ إن شاءاللّه:

«یَمْلَأُ اللّه ُ بِهِ الاَرْضَ قِسْطا وَعَدْلاً کَما مُلِئَتْ ظُلْما وَجُورا».

و این دلیلی است بر آن که حضرت موسی بر مقام امام زمان رشک برد و آرزوی جای گاه او را داشته باشد.

ص:83

معجزات حضرت مهدی.، بسیار زیاد است، چنانچه به مستندات و منابعی مانند «مدینة المعاجز» شیخ یوسف بحرانی رجوع شود صدق گفتار ما معلوم می گردد. شیخ الطایفه می فرمایند:

«و امّا ظهور معجزاتی که دلالت بر صحّت امامت او در زمان غیبت دارد، بیش تر از آن است که احصا شود».(1)

ما به چند آیت و معجزه که از مشهورات است، اکتفا کرده و این اوراق را به آن مزین می کنیم:

شفای اسماعیل بن حسن هرقلی

علی بن عیسی اربلی در «کشف الغمة» که عندالفریقین (سنّی و شیعه) ثقه و مورد اعتماد است، چنین نقل می کند:

در شهر حلّه بین فرات و دجله، مردی بود به نام «اسماعیل بن حسن هرقلی _ هرقل قریه ای از قراء حلّه میباشد _» که بر ران چپ او جراحتی به مقدار قبضه [کف دست] انسان بیرون آمد که اطبای حلّه و بغداد به او گفتند علاج و چاره ای ندارد.

پس به سامرا رفت، مزار عسکریینH را زیارت کرد. بعد به سرداب رفت و دعا و تضرّع به درگاه خدا و استغاثه به امام مهدی. کرد، سپس به

ص:86

معجزات حضرت مهدی.، بسیار زیاد است، چنانچه به مستندات و منابعی مانند «مدینة المعاجز» شیخ یوسف بحرانی رجوع شود صدق گفتار ما معلوم می گردد. شیخ الطایفه می فرمایند:

«و امّا ظهور معجزاتی که دلالت بر صحّت امامت او در زمان غیبت دارد، بیش تر از آن است که احصا شود».(1)

ما به چند آیت و معجزه که از مشهورات است، اکتفا کرده و این اوراق را به آن مزین می کنیم:

دجله رفت، غسل کرد و جامه خود را پوشید.

آن گاه دید چهار اسب سوار از دروازه شهر بیرون آمدند. یکی پیرمردی بود که نیزه ای به دست داشت و دیگری جوانی که بر دوش او قبایی رنگین بود و دو جوان طرف چپ راه بود. آن ها نزدیک آمدند. صاحب قبای رنگین [به اسماعیل ]فرمود: «تو فردا، روانه اهلت می شوی؟» گفت: «بلی»، فرمود: «جلو بیا تا ببینم درد تو چیست؟» پس جلو رفت و جوان آن زخم و جراحت را به دستش فشرد و بر زین سوار شد. پیرمرد گفت: «رستگار شدی ای اسماعیل! این امام [عصر] بود». آن ها روانه شدند و اسماعیل هم با آن ها می رفت. امام دو بار فرمودند: «برگرد». اسماعیل گفت: «هرگز از تو، جدا نمی شوم». پیرمرد گفت: «اسماعیل حیا نمی کنی؟ امام به تو دو مرتبه فرمود برگرد، تو مخالفت می کنی؟» ایستاد و امام چند قدم جلو رفت، بعد به جانب او التفات کرد و فرمود: «ای اسماعیل! چون به بغداد رسیدی، ابوجعفر (خلیفه منتصر باللّه) تو را طلب می کند..».. بعد با اصحابش به راه افتاد و اسماعیل ایستاده نظاره گر آنان بود تا غائب شدند، ساعتی متأسف و محزون بر زمین نشست و از مفارقت آن ها گریه می کرد، بعد به سامرا آمد.

مردم دور او را گرفته و گفتند: «چرا چهره ات متغیّر است؟» گفت: «شما سوارهایی را که از شهر خارج شدند، شناختید؟» گفتند: «آنان افرادی شریف هستند که گوسفند دارند». گفت: «نه، آن ها امام و اصحاب او بودند. حضرت دست بر جراحت من کشید و خوب شد». مردم چون جای زخم را دیدند، جامه هایش را پاره کردند. خبر به خلیفه رسید؛ کسی را فرستاد که از حالش تحقیق کند... اسماعیل شب را در خزانه گذراند، و بعد از نماز صبح با مردم از سامرا بیرون رفت، دید مردم ازدحام کرده اند و از هر کس که وارد می شود، اسم و نسبش را می پرسند. چون او را شناختند، جامه هایش را پاره کردند و به تبرک بردند.

ص:88

ناظر، قضیه را به بغداد نوشت. وزیر، یکی از رفقای اسماعیل را که رضی الدین نام داشت طلب کرد تا از صحت خبر تحقیق کند. چون آن شخص به اسماعیل رسید و پای او را دید و اثر از زخم ندید غش کرد. چون به خود آمد، اسماعیل را نزد وزیر برد. وزیر اطبّایی را که معالج او بودند خواست، آن ها چون او را معاینه کردند، گفتند: «این کار، کار مسیح است». وزیر گفت: «ما می دانیم کار کیست» و او را نزد خلیفه بردند. خلیفه از او قصه را سؤال کرد و چون ماجرا را شنید هزار دینار به او داد. اسماعیل گفت: «من جسارت ندارم که ذرّه ای از آن را بگیرم». خلیفه گفت: «از که می ترسی؟» گفت: «از آن که این رفتار را با من کرد..».

علی بن عیسی می گوید: «این قصّه را برای جماعتی نقل می کردم و شمس الدین، پسر اسماعیل در مجلس حاضر بود و من او را نمی شناختم، گفت: «من پسر او هستم». از او پرسیدم: «ران پدرت را در حالی که مجروح بود دیدی؟» گفت: «من در آن وقت بچه بودم؛ لکن قصّه را از پدر، مادر، خویشاوندان و همسایگان شنیدم و دیدم ران پدرم را که در موضع آن جراحت، موی روییده بود».

علی بن عیسی می گوید: «پسر اسماعیل می گفت که پدرم بعد از صحت، چهل مرتبه به سامرا رفت به امید این که شاید دوباره او را ببیند».(1)

«سیّد باقی بن عطوه علوی حسنی»، حکایت کرد برای من که پدرش عطوه، زیدی مذهب بود و به وجود امام مهدی علیه السلام، ایمان نداشت و می گفت: «اگر او بیاید و مرا از این مرض نجات دهد، من مذهب شما و او را تصدیق می کنم، یک روز هنگامی که وقت نماز عشا جمع بودیم، صیحه پدر را شنیدیم، با سرعت نزدش رفتیم او می گفت: «امام را دیدم، دریابید که همین ساعت شخصی آمد، گفتم تو کی هستی؟ گفت: من صاحب فرزند تو هستم، آمدم شفایت دهم، دست بر روی مرضم گذاشت و فشرد. من دست به سویش دراز کردم؛ امّا ندیدمش و از نزد من بیرون رفت».

بیرون آمدیم، کسی را ندیدیم. برگشتیم نزد پدر. گفت: «آن شخص بر من وارد شد و گفت: «ای عطوه!» گفتم: «لبیّک»، گفت: «من مهدی ام؛ آمده ام! بیماری تو را شفا بدهم». بعد دست مبارکش را کشید و ران مرا فشرد و رفت». از آن وقت به بعد عطوه مانند غزال راه می رفت.

رفتم، شکاری از پیش من به در رفت، از پی آن رفتم و بسیار دور شدم تا به نهری رسیدم. در میان نهر روان شدم و هر چند می رفتم وسعت آن بیش تر می شد. در این حال سواری پیدا شد، بر اسب اشهبی سوار و عمامه ای سبز بر سر داشت که غیر چشم هایش در زیر آن دیده نمی شد و موزه (چکمه) سرخ بر پا داشت.

به من گفت: «ای حسین!» مرا امیر خطاب نکرد و به کنیت نیز یاد ننمود؛ بلکه از روی تحقیر نام مرا برد. گفت: «چرا عیب می کنی و سبک می شماری ناحیه ما را؟ چرا خمس مالت را به اصحاب و نواب ما نمی دهی». من که صاحب وقار و شجاعی بودم که از چیزی نمی ترسیدم، از سخن او بلرزیدم و گفتم: «ای سیّد و مولای من! آنچه فرمودی انجام می دهم». گفت: «هرگاه برسی به آن موضعی که متوجه آن گردیدی به آسانی و بدون مشقت، قتال و جدال داخل شهر می شوی و کسب کنی آنچه کسب می کنی، پس خمس به مستحقش برسان». گفتم: «شنیدم و اطاعت کردم». پس فرمود: «برو با رشد و صلاح». عنان اسبش گردانید و روانه شد و از نظر من غایب گردید. ندانستم به کجا رفت و راست و چپ را بسیار جست وجو کردم و نیافتم. ترس من زیاد شد. برگشتم به سوی لشکر خود، این حکایت را نقل نکردم و از خاطر بردم. چون به شهر قم رسیدم، گمان داشتم که با ایشان جنگ خواهم کرد. اهل قم به سوی من آمدند و گفتند: «هر کس در مذهب مخالف ما بود و به سوی ما می آمد، با او محاربه می کردیم، چون تو از مایی و به سوی ما آمده ای، میان ما و تو مخالفتی نیست؛ داخل شهر شو و تدبیر شهر به هر نحو که خواهی بکن».

مدّتی در قم ماندم و اموال بسیار زیادی جمع کردم. پس امرای خلیفه بر من و کثرت اموال من حسد بردند و مذمّت من نزد خلیفه کردند تا آن که مرا عزل کرد. برگشتم به بغداد و اوّل به خانه خلیفه رفتم. بر او سلام

ص:91

کردم و به خانه خود برگشتم. مردم به دیدن من آمدند، در این حال محمد بن عثمان عمروی آمد. از همه مردم گذشت، بر روی مسند من نشست و بر پشتی من تکیه کرد. من از این حرکت او بسیار به خشم آمدم. مردم می آمدند و می رفتند، اما او نشسته بود و حرکت نمی کرد. ساعت به ساعت خشم من بر او زیاده می شد. چون مجلس تمام شد به نزدیک من آمد و گفت: «میان من و تو سرّی هست، بشنو».

گفتم: «بگو». گفت: «صاحب اسب اشهب و نهر می گوید ما به وعده خود وفا کردیم». پس آن قصّه به یادم آمد، لرزیدم و گفتم: «می شنوم، اطاعت می کنم و به جان منّت می دارم». برخاستم، دستش را گرفتم، به اندرون بردم، در خزینه های خود را گشودم و خمس همه را تسلیم کردم و بعضی از اموال را که من فراموش کرده بودم، او به یاد من آورد و خمسش را گرفت. بعد از آن من در امر حضرت صاحب الامر.، شک نکردم». پس حسن ناصرالدوله گفت: «من نیز تا این قصّه را از عمویم شنیدم، شک از دل من زایل شد و یقین کردم امر آن حضرت را».(1)

محمد و دیگری حسین. از محمد تصانیف زیادی به یادگار مانده است، از جمله آن ها کتاب «من لا یحضره الفقیه» است که شامل روایات ابواب فقه شیعه، تا دیات است. او فخر می کرد که من به دعای حضرت قائم علیه السلام به هم رسیده ام و از حسین نسل بسیاری از محدثین به وجود آمده است!(1)

میان آب غرق شود من دست دراز کردم و او را بیرون آوردم. او بیهوش شد و بعد از ساعتی به هوش آمد. پس رفیق دیگرش خواست که داخل شود و حال او هم بدین منوال گذشت. من متحیّر ماندم، زبان به عذر خواهی گشوده و گفتم: «معذرت می طلبم از خداوند و از تو ای مقرّب درگاه خدا! واللّه ندانستم که نزد چه کسی می آیم و از حقیقت حال مطلع نبودم. اکنون توبه می کنم به سوی خدا از این کار».

باز هم توجهی به گفتار من نکرد و مشغول نماز بود. ما را هیبت عظیم در دل به هم رسید و برگشتیم. معتضد منتظر ما بود و به دربانان سفارش کرده بود که هر وقت برگردیم ما را به نزد او ببرند. ما موقع شب داخل شدیم و تمام قصه را نقل کردیم. پرسید: «پیش از من با دیگران ملاقات کردید و با کسی حرفی گفتید؟» گفتیم: «نه»، پس سوگند یاد کرد که اگر بشنوم یک کلمه از این واقعه را به دیگری نقل کرده اید، همه را گردن می زنم. ما این حکایت را نتوانستیم نقل بکنیم، مگر بعد از مردن او.(1)

روزی نام حضرت رسول صلی الله علیه و آله را ذکر کردیم و گفتیم آن پیامبری که در کتاب ها نام او آمده است، امرش بر ما مخفی است. واجب است بر ما که احوال او را تفحص کنیم و پی آثار او برویم. پس رأی همه بر این قرار گرفت که من بیرون آیم و از احوال آن حضرت تجسّس نمایم. بیرون آمدم و مال بسیار با خود برداشتم. دوازده ماه گشتم تا به نزدیکی کابل رسیدم و با جماعت ترکان برخورد کردم. زخم بسیار بر من زده و اموالم را گرفتند.

چون حاکم کابل از احوال من با خبر شد، مرا به شهر بلخ فرستاد. داود بن عباس والی بلخ بود. چون خبر من به او رسید که از برای طلب دین حق از هند بیرون آمده، لغت فارسی آموخته، مناظره و مباحثه با فقها و متکلمین کرده ام، مرا به مجلس خود طلبید، فقها و علما را جمع کرد که با من گفت وگو کنند.

گفتم: «من از شهر خود بیرون آمده ام تا جست وجو کنم پیامبری را که نام و صفات او را در کتب خود، خوانده ام». گفتند: «نام او چیست؟» گفتم: «محمد صلی الله علیه و آله». گفتند: «آن پیامبر ما است که طلب می نمایی».(1) من شرایع و دین آن حضرت را از ایشان پرسیدم و به ایشان گفتم: «می دانم که محمد صلی الله علیه و آله پیامبر است؛ اما نمی دانم آنچه که شما می گویید، همان است که من او را طلب می کنم یا نه! بگویید در کجا است تا بروم به نزدش. و سؤال کنم از او علامت ها و دلالت هایی که نزد من است و در کتب خوانده ام؛ اگر آن باشد که من طلب می کنم، ایمان بیاورم». گفتند: «او از دنیا رفته است». گفتم: «وصیّ و خلیفه او کیست؟» گفتند: «ابوبکر». گفتم: «نامش را بگویید این کنیت اوست؟» گفتند: «نامش عبداللّه پسر عثمان است و نسب او را به کنیه اش ذکر کرده اند». گفتم: «نسب پیامبر

ص:95

خود را بیان کنید؟» گفتند: «گفتم این آن پیامبر نیست که من طلب او می کنم، آن که من او را طلب می نمایم خلیفه اش، برادر او است در دین، پسر عمّ او است در نسب، شوهر دختر او و پدر فرزندان او است؛ آن پیامبر را فرزندی نیست در روی زمین به غیر از فرزندان این مرد که خلیفه او است.

چون فقهای ایشان این سخن را شنیدند برجستند و گفتند: «ای امیر! این مرد از شرک به در آمده و داخل کفر شده و خونش حلال است». من گفتم: «ای قوم! من دینی دارم، به دین خود متمسّکم و از آن مفارقت نمی کنم تا دینی قوی تر از آن بیابم. من صفات پیغمبر را در کتاب هایی که خدا بر پیامبرانش فرستاده است خوانده ام. از بلاد هند بیرون آمده ام و دست برداشته ام از عزّتی که در آن جا داشته ام از برای طلب او. چون تجسّس کردم امر پیامبر شما را از آنچه شما بیان کردید، موافق نبود با آنچه من در کتب خوانده ام، دست از من بردارید».

پس والی بلخ فرستاد، «حسین بن اسکیب» را که از اصحاب «امام حسن عسکری علیه السلام»، بود طلبید و گفت: «با این مرد هندی مباحثه کن». حسین گفت: «أصلحک اللّه، نزد تو فقها و علما هستند. ایشان ابصر و اعلم اند به مناظره او». والی گفت: «من می گویم با او مناظره کن، او را به خلوت خود ببر، با او مدارا کن و خوب خاطر نشان او کن».

پس حسین مرا به خلوت خود برد، بعد از آن که احوال خود را به او گفتم و بر مطلب من مطلع گردید، گفت: «پیامبری که طلب می کنی همان است که ایشان گفتند؛ اما خلیفه او را غلط گفتند».

آن پیامبر محمد صلی الله علیه و آله، پسر عبداللّه، پسر عبدالمطلب است، وصیّ او علی علیه السلام پسر ابوطالب، پسر عبدالمطلب است. او شوهر فاطمهI دختر محمد صلی الله علیه و آله است. و پدر حسن و حسینH که دخترزاده محمدند.

گفتم: «همین است که من می خواستم». پس رفتم به خانه داود،

ص:96

والی بلخ و گفتم: «ای امیر! یافتم آنچه طلب می کردم؛ وَاَنَا اَشْهَدُ اَنْ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ وَ اَنَّ مُحَمَّدَاً رَسُولُ اللّهُ». پس والی احسان بسیار به من کرد و به حسین گفت: «تفقد احوال او بکن و از او باخبر باش». پس به خانه او رفتم، با او انس گرفتم و مسائلی که به آن محتاج بودم، موافق مذهب شیعه، از نماز، روزه و سایر فرائض از او آموختم و به حسین گفتم: «ما در کتب خود خوانده ایم که محمد صلی الله علیه و آله خاتم پیامبران است، پیغمبری بعد از او نیست؛ امر امامت بعد از او با وصیّ، وارث و خلیفه او است و پیوسته امر خلافت خدا جاری است در اعقاب و اولاد ایشان تا دنیا منقضی شود، پس کیست وصیّ وصیّ محمد صلی الله علیه و آله؟»

گفت: «امام حسن، بعد از او امام حسین، دو پسر محمد صلی الله علیه و آله». سپس همه را شمرد تا حضرت صاحب الامر علیه السلام و بیان کرد آنچه حادث شد از غایب شدن آن حضرت، پس همّت من مقصور شد بر آن که طلب ناحیه مقدّسه آن حضرت را کنم که شاید به خدمت او توانم رسید».

راوی می گوید: «پس غانم به قم آمد و با اصحاب ما صحبت داشت. در سال 264 هجری به سوی بغداد رفت و با او رفیقی بود از اهل سند که در تحقیق مذهب حق با او رفیق شده بود.

غانم گفت: «خوشم نیامد از بعض اخلاق آن رفیق از او جدا شدم و از بغداد بیرون آمدم، تا داخل سامرّا شدم و رفتم به مسجد بنی عبّاس تا وارد قریّه عباسیّه شدم، نماز خواندم و متفکر بودم در آن امری که در طلب آن سعی می کردم. ناگاه مردی به نزد من آمد و گفت: «تو فلانی هستی؟» و مرا به نامی خواند که در هند داشتم و کسی بر آن مطلع نبود. گفتم: «بلی»، گفت: «اجابت کن مولای خود را که تو را می طلبد». من با او از راه های غیرمأنوس روانه شدم. تا داخل بستانی گشتم؛ دیدم مولایم نشسته است، به لغت (زبان) هندی فرمود: «خوش آمدی ای

ص:97

فلانی! چه حال داری و چگونه گذاشتی فلان و فلان را؟» همه آن چهل نفر را که رفیقان من بودند نام برد و احوال هر یک را پرسید، آنچه بر من گذشته بود، همه را خبر داد و گفت: «می خواهی با اهل قم به حج روی؟» گفتم: «بلی ای سیّد من!» فرمود: «در این سال با ایشان مرو برگرد، در سال آینده برو».

پس به سوی من انداخت صرّه [کیسه] زری که نزدش گذاشته بود و فرمود: «این را خرجی خود کن و در بغداد به خانه آن شخص مرو و او را بر هیچ امری مطلع نگردان».

راوی می گوید: «بعد از آن غانم برگشت و به حج نرفت. بعد قاصدها خبر آوردند که حاجیان در آن سال از عقبه برگشتند و به حج نرفتند. معلوم شد که حضرت او را به همان جهت از رفتن به سوی حج در این سال منع فرموده بودند.

پس به خراسان رفت. سال دیگر به حج رفت، به خراسان برگشت و برای ما از خراسان هدیه فرستاد. مدّتی در خراسان ماند تا آن که به رحمت خدا واصل شد».(1)

مسجد کوفه گذاشتند؛ خواستند حجر را به کعبه برگردانند و در جای خود نصب کنند.

من به امید این که حضرت صاحب الامر علیه السلام، را ملاقات کنم در آن سال اراده حج کردم؛ زیرا در احادیث صحیحه وارد شده است که حجر را کسی به غیر معصوم و امام زمان نصب نمی کند (فقط با دست معصوم در جای خود قرار می گیرد). چنان چه قبل از بعثت رسول خدا صلی الله علیه و آله، سیل کعبه را خراب کرد و آن حضرت آن را نصب کرد و در زمان حجاج _ که کعبه را بر سر عبداللّه بن زبیر خراب کرد _ چون خواستند بسازند هر که حجر را گذاشت حجر لرزید و قرار نگرفت تا این که حضرت امام زین العابدین علیه السلام، آن را به جای خود گذاشت و قرار گرفت.

در آن سال متوجه حج شدم، وقتی به بغداد رسیدم مرضی سخت مرا عارض شد که بر جان خود ترسیدم و نتوانستم به حج بروم. مردی شیعه را که «ابن هشام» می گفتند نایب خود گردانیدم. عریضه ای به محضر حضرت نوشتم و سرش را مهر کردم. در آن عریضه سؤال کرده بودم: «که مدت عمر من چند سال خواهد بود و از این مرض عافیت خواهم یافت یا نه؟»

به ابن هشام گفتم: «مقصود من آن است که این رقعه را به دست کسی که حجر را به جای خود می گذارد بدهی و جوابش را بگیری؛ تو را برای همین کار می فرستم». ابن هشام گفت: «چون به مکه مشرف شدم، مبلغی به خدمه مسجد الحرام دادم که در وقت گذاشتن حجر مرا حمایت کنند تا ازدحام مردم مانع دیدن من نشود و بتوانم درست ببینم که چه کسی حجر را به جای خود می گذارد.

چون خواستند حجر را به جای خود بگذارند، خدمه مرا در میان گرفتند و حمایت من کردند. من می دیدم هر که حجر را می گذاشت، می لرزید و قرار نمی گرفت تا آن که جوان خوش رو، خوش بوی، خوش موی و گندم گونی

ص:99

نمایان شد و حجر را از دست آنان گرفت و به جای خود نصب کرد. دیگر نلرزید و حرکت نکرد. پس خروش از مردم برآمد، صدا بلند کردند و از مسجد بیرون آمدند. من از پشت سر او با سرعت تمام روانه شدم، مردم را می شکافتم و از جانب راست و چپ دور می کردم. مردم گمان کردند که من دیوانه شده ام. چشم از او برنمی داشتم که مبادا از نظر من غایب شود تا آن که از میان مردم بیرون رفتم. او در نهایت آهستگی و اطمینان می رفت و من هر چه می دویدم به او نمی رسیدم. چون به جایی رسید که به غیر از من و او کسی نبود، ایستاد و به سوی من برگشت و فرمود: «بده آنچه با خود داری». رقعه را به دستش دادم، گشود و فرمود: «به او بگو بر تو خوفی نیست در این علّت، عافیت می یابی؛ اجل محتوم سی سال دیگر خواهد بود». چون این حالت را مشاهده کردم و کلام معجز نظامش را شنیدم، خوف عظیمی بر من مستولی شد به حدّی که حرکت نتوانستم کرد. وقتی این خبر به ابن قولویه رسید، یقین او زیاده شد و تا سال 367 هجری قمری زنده بود.(1)

می آمدم، چند منزل که آمدیم. روزی در صحرایی، اول قافله خوابیدم که تا آخر قافله برسد بیدار شوم، امّا بیدار نشدم تا آن که گرمی آفتاب بیدارم کرد. قافله گذشته بود و جادّه هم معلوم نبود. با توکل به خدا روانه شدم. اندک راهی رفته بودم، رسیدم به صحرایی سبز و خرّم که هرگز چنین مکانی را ندیده بودم. وقتی داخل آن بستان شدم، قصری عالی به نظر من آمد. به جانب قصر روانه شدم، چون به در قصر رسیدم، دو خادم سفید رنگ دیدم، سلام کردم، جواب نیکویی دادند و گفتند: «بنشین، خدا خیر عظیمی نسبت به تو خواسته که تو را به این مکان آورده است». پس یکی از آن خادم ها داخل قصر شد، بعد از اندکی آمد و گفت: «برخیز داخل شو». چون داخل شدم، قصری مشاهده کردم که هرگز به آن خوبی ندیده بودم. خادم پیش رفت، پرده ای را که بر در خانه بود برداشت و گفت: «داخل شو». داخل شدم، جوانی را دیدم که در میان خانه نشسته و شمشیر درازی بالای سر او از سقف آویخته است که نزدیک است سر شمشیر به سر او برسد.

آن جوان مانند ماهی بود که در تاریکی می درخشید. سلام کردم، با نهایت ملاطفت و خوش زبانی جواب فرمود و گفت: «می دانی من کیستم؟» گفتم: «نه واللّه». فرمود: «منم قائم آل محمد صلی الله علیه و آله و منم آن که در آخرالزمان با این شمشیر قیام خواهد کرد _ اشاره به آن شمشیر نمود _ و زمین را پر از عدالت و راستی خواهم کرد، بعد از آن که پر از ظلم و جور شده باشد».

بر پای او در افتادم و رخ را بر زمین مالیدم، فرمود: «چنین مکن و سر بردار. تو فلان مردی، از شهری از جَبَل که آن را همدان می گویند». گفتم: «بلی ای آقا و مولای من!» فرمود: «می خواهی به میان اهل خود برگردی؟» گفتم: «بلی ای سیّد من! می خواهم به سوی اهل خود بروم و بشارت دهم ایشان را به این سعادت ها که حق تعالی برای من میسّر و

ص:101

روزی کرده است».

پس به سوی خادم اشاره فرمود، او دست مرا گرفت، کیسه ای زر به من داد، مرا از بستان بیرون آورد و با من روانه شد. اندک راهی که آمدیم، عمارت ها، درختان و مناره مسجدی پیدا شد، گفت: «می دانی و می شناسی این شهر را؟» گفتم: «نزدیک شهر ما شهری است که او را اسدآباد می گویند». گفت: «همان است، برو با رشد و صلاح». این را گفت و ناپدید شد.

من وارد اسدآباد شدم. در کیسه چهل یا پنجاه اشرفی بود. سپس به همدان رفتم، اهل و خویشان خود را جمع کردم و بشارت دادم ایشان را به آن سعادت ها که حق تعالی برای من میسّر کرد. ما همیشه در خیر و نعمت بودیم تا از آن اشرفی ها چیزی باقی بود».(1)

ابی محمّد علیه السلام، دیدم جامه های سفید و نرمی در برابر او بود. در خاطر خود گفتم: «ولیّ خدا جامه های نرم می پوشد ما را امر می فرماید به مواسات اخوان مان، از پوشیدن مانند آن ها نهی می کند».

حضرت با تبسّم فرمود: «ای کامل!» و آستین خود را بالا برد، دیدم پلاس سیاه زبری را که روی پوست بدن مبارکش بود. پس فرمود: «این برای خدا و این برای شما!» پس خجل شدم و نشستم در نزد دری که پرده بر آن آویخته بود. بادی وزید و آن را بالا برد. کودکی را که گویا پاره ماه بود _ حدود چهار ساله _ دیدم.

آن کودک مرا صدا زد: «ای کامل بن ابراهیم!» پس بدن من لرزید و گفتم: «لبیّک ای سیّد من!» پس فرمود: «آمدی نزد ولی اللّه و اراده کردی، سؤال کنی که داخل بهشت نمی شود کسی، مگر آن که عارف باشد مانند معرفت تو و قائل باشد به مقاله تو». گفتم: «آری واللّه». پس فرمود: «در این حال داخل شوندگان در بهشت کم خواهد شد؛ واللّه داخل بهشت می شوند خلق بسیاری که ایشان را حقیّه می گویند». گفتم: «ای سیّد من! کیستند آنان؟» فرمود: «قومی که دوستی ایشان با امیرالمؤمنین، علی علیه السلام این است که قسم می خورند به حق او و نمی دانند که فضل او چیست».

آن گاه مدتی ساکت شد، سپس فرمود: «آمدی از آن جناب از مقاله مفوضه سؤال کنی؟ دروغ می گویند؛ بلکه قلوب ما محل مشیّت خداوند است، پس هرگاه خداوند خواست، ما می خواهیم و خدای تعالی فرموده است: {و ما یشائون إلا أن یشاء الله}(1)آن گاه پرده به حال خود برگشت و من قدرت نداشتم آن را بالا بزنم. پس حضرت ابی محمد صلی الله علیه و آله، به من نظر کرد، تبسّم نمود و فرمود: «ای

ص:103

کامل بن ابراهیم! سبب نشستن تو چیست و حال آن که خبر داد تو را مهدی علیه السلام و حجت بعد از من، به آنچه در نفس تو بوده و آمدی که از آن سؤال کنی».

گفت: «برخواستم و جواب سؤال خود را که در نفسم مخفی کرده بودم، از امام مهدی علیه السلام گرفتم. بعد از آن، آن جناب را ملاقات نکردم. ابونعیم می گوید: «من کامل را ملاقات کردم و این حدیث را از او پرسیدم. او خبر داد مرا به آن تا آخرش بدون زیاده و نقصان».(1)

از جمعیت است. این ها هم داخل مسجد شدند. صدای مردی را از میان جماعت شنیدند که می گوید: «ای زنی که هر دو چشمت را از دست داده ای! مترس، إن شاءاللّه شفا پیدا خواهی کرد». زینب گفت: «شما کی هستی؟ خدا برکتت بدهد». جواب فرمودند: «أنا المهدی؛ من مهدی هستم». با شادی از خواب بیدار شد و روز چهارشنبه با زنان زیادی به مقام حضرت مهدی در خارج شهر رفتند. به تنهایی وارد مقام شد، شروع کرد به گریه کردن تا غش نمود.

او می گوید: «در حالت بی هوشی، دو مرد جلیل القدر را مشاهده کردم که یکی مُسِن تر بود و جلو می رفت، دیگری جوان تر بود و پشت سر او حرکت می کرد. مرد مُسِن تر مرا مخاطب قرار داد و فرمود: «نترس». گفتم: «تو کی هستی؟» فرمودند: «من علی بن ابی طالبم و او هم فرزندم مهدی است». سپس به زنی خدیجه نام، امر فرمودند: «بلند شو و دستت را بر روی چشم های این مسکینه بکش». آن زن آمد، دست بر چشم هایم کشید، من بیدار شدم و دیدِ چشم هایم را بهتر از اول پیدا کردم. زنان هلهله کنان، شادمان و صلوات گویان بالای سرم آمدند و همه با هم به زیارت حضرت مرتضی علیه السلام، مشرف شدیم».(1)

می یابی. گفتم: «ای مولای من! اگر چنین باشد جانشینت کیست؟» فرمودند: «کسی که از تو جواب نامه های مرا طلب کند، قائم است بعد از من». عرض کردم: «اضافه بفرمایید». جواب دادند: «کسی که بر من نماز بخواند، او قائم است بعد از من». عرض کردم: «اضافه بفرمایید». جواب فرمودند: «کسی که از آنچه توی همیان است خبر دهد، او بعد از من قائم است».

دیگر از هیبت امام نتوانستم بپرسم که توی همیان چیست. از محضرش خارج شدم و به مدائن رفتم. جواب نامه ها را دریافت کردم و به سرّ من رأی برگشتم؛ روز پانزدهم بود. چنان چه امام علیه السلام فرموده بود. از منزل صدای ناله و شیون شنیدم و بدن مبارکش را روی مغتسل دیدم. برادر امام جعفر بن علی را دم در دیدم که شیعه اطرافش را گرفته اند و به او تسلیت می گویند. به خود گفتم: «اگر امام این باشد، دیگر امامت باطل شده». چون او شراب خوار، قمارباز و اهل ساز و طنبور بود. من هم جلو رفتم به او تعزیت گفتم؛ ولی از من چیزی نپرسید. عقید (خادم) امام، خارج شد و گفت: «ای مولای من! برادرت را کفن کردند، بیا نماز بخوان». جعفر و شیعیان وارد منزل امام شدند چون خواست اقامه نماز کند، پسر بچه ای خارج شد، جعفر را کنار زد و گفت: «من اولی ترم به نماز خواندن بر پدرم». جعفر رنگش پرید، پسر بچه نماز خواند، امام را کنار پدرش دفن کرد و بعد به من فرمود: «ای بصری! جواب آن نامه ها را که با توست بیاور». به خود گفتم: «این دو نشانه، ماند همیان». حاجر وشاع گفت: «ای مولای من! آن کودک که بود؟» گفتم: «تا به حال او را ندیده ام». نشسته بودیم، عده ای از قم وارد شدند، سراغ امام حسن عسکری علیه السلام را گرفتند. گفته شد، وفات کرده است. گفتند: «به که تعزیت بگوییم». جماعتی به جعفر بن علی اشاره کردند. آنان به او عرض سلام و تعزیت کرده و گفتند: «با ما نامه ها و اموالی است. می توانی بگویی که در

ص:106

نامه ها چه نوشته و اموال از چه کسانی است». جعفر بلند شد و گفت: «مردم از ما علم غیب می خواهند». در این هنگام خادم امام علیه السلام، خارج شد و گفت: «با شما نامه فلان و فلان است و در همیان هزار و ده دینار است». نامه ها و اموال را به او داده و گفتند: «آن کس که تو را برای گرفتن این ها فرستاده، امام او است...».(1)

ص:108

ص:110

ص:112

این فصل در بیان ظهور و اقامه حکومت عدل جهانی امام غایب و خود بر دو بخش استوار است: بخش اول ذکر آیات و روایاتی درباره ظهور و مدت حکومت حضرت و بخش دوم مربوط به رجعت دیگر امامان معصوم علیهم السلام و یاران شان.

خداوند متعال، در قرآنی بیان شده است که صدها سال بعد از فروپاشی موقعیت مذهبی بنی اسراییل نازل شده و کتاب تورات دو مرتبه نسخ گردیده است:

1. بعد از شریعت حضرت عیسی بن مریم علیه السلام؛

2. بعد از نزول قرآن و آمدن دین مبین اسلام.

پس در نتیجه، تفسیر و تأویل آیه شریفه محقق نشده و نخواهد شد مگر با ظهور حضرت مهدی موعود علیه السلام.

است که حاکم کره زمین خواهند شد و اکثر مسلمانان، به ویژه اهل دانش آنان، اعم از سنی و شیعه می دانند که در احادیث متواتر و معتبری، - در ادامه ذکر میشود- آمده است که پیامبر اسلام1 فرموده اند: «امامان بعد از من، دوازده نفرند که همگی از قریش می باشند». مراد از اراده در آیه شریفه هم، همان دوازده نفر هستند که این مراد تا امروز به مقام فعلیت نرسیده است. در این زمینه به بعضی از نصوص در باره ائمه اثناعشر اشاره می کنیم:

یَقُولُ کُلُّهُمْ مِنْ قُرَیْشٍ».

3. صحیح بخاری: «... عَنْ عَبْدِالْمَلِکِ، سَمِعْتُ جابِرَ بْنَ سَمَرَةٍ قالَ: سَمِعْتُ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله یَقُولُ یَکُون اِثْنا عَشَر امیراً، فَقال کَلِمَةً لَمْ اَسْمَعْها فَقالَ أبی: اِنَّهُ قالَ کُلُّهُمْ مِنْ قُرَیْشٍ».

4. صحیح مسلم: «... عَنْ سَمّاکِ بْنِ حَرْبٍ قالَ: سَمِعْتُ جابِرَ بْنَ سَمَرَةٍ یَقُولُ سَمِعْتُ رَسُولَ اللّه صلی الله علیه و آله یَقُولُ: لا یَزالُ الاِْسْلامُ عَزیزاً اِلی اِثْنی عَشَرَ خَلیفَةً ثُمَّ قالَ کَلِمَةً لَمْ اَفْهَمْها، فَقُلْتُ لاَِبی ما قالَ: فَقالَ کُلُّهُمْ مِنْ قُرَیْشٍ».

مضمون این چهار حدیث یکی است و آن این که جابر بن سمرة می گوید: «شنیدم از رسول خدا صلی الله علیه و آله، فرمودند دین اسلام همیشه دین عزیز و مقتدری خواهد بود که دارای دوازده نفر خلیفه هست. سپس پیامبر صلی الله علیه و آله کلمه ای گفت که من نفهمیدم، از پدرم که نزدیک بود، پرسیدم؛ گفت: همه آن ها از قریش است».

و بسیاری دیگر از روایات سنی و شیعه که به حد تواتر، بلکه فوق تواتر، همه در مضمون واحد، وارد شده است که اکثر آن ها را آیت اللّه صافی گلپایگانی، در کتاب گران سنگ «منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر» آورده و با اسناد و مدارک آن ها را ضبط کرده است.

نکته قابل توجه این است که در نصوص زیادی به نام این خلفای دوازده گانه، تصریح شده است، مانند روایت ذیل در کتاب «کفایة الاثر» که سند را به امام حسن مجتبی علیه السلام رسانده است که گفت: «سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُ لِعَلِیٍّ علیه السلام: اَنْتَ وارِثُ عِلْمی وَمَعْدِنُ حُکْمی وَالاِْمامُ بَعْدی فَاِذا اُسْتُشْهَدْتَ فَاِبْنُکَ الْحَسَنُ فَاِذا، اُسْتُشْهِدَ الْحَسَنُ فَاِبْنُکَ الْحُسَیْنُ، فَاِذا اُسْتَشْهِدَ الْحُسَیْنُ فَاِبْنُهُ عَلِیٌّ... یَتْلُوهُ، تِسْعَةٌ مِنْ صُلْبِ الْحُسَیْنُ اَئِمَةٌ اَطْهارُ (اَبْرار) فَقُلْتُ: یا رَسُولَ اللّهُ فَما اَسْماؤُهُمْ (أَسامیهُم) قالَ: عَلِیٌّ، وَمُحَمَّدٌ وَجَعْفَرٌ وَمُوسی وَعَلِیٌّ وَمُحَمَّدٌ، وَعَلِیٌّ وَالْحَسَنُ وَالْمَهْدِیُّ مِنْ صُلْبِ الْحُسَیْنِ یَمْلَأُ اللّهُ

ص:116

تَعالی بِهِ الاَْرْضَ قِسْطاً وَعَدْلاً کَما مُلِئَتْ جُوراً وَ ظُلْماً».(1)

علاوه بر این، هیچ کسی از طوایف مسلمین استمرار امامت ائمه دوازده گانه را تا آخر عمر دنیا که خودشان از قریش و بنی هاشم باشند ادعا نکرده اند، غیر از شیعه امامیه که این ادعا را با استناد به آیات قرآنی و روایات متواتره دارند.

این دوازده خلیفه بعد از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، مطابق احادیث مذکوره فقط و فقط بر امامان معصوم علیهم السلام انطباق دارد نه بر خلفای پیامبر صلی الله علیه و آله از اصحاب بعد از خودش، چون تعداد آنان کم است و نه بر ملوک امویین از معاویة بن ابی سفیان تا مروان؛ چون اولاً تعداد آنان بیش از دوازده نفر بود، ثانیاً قاطبه آنان ظالم و فاجر بودند؛ بلکه بعضی کافر مانند یزید بن معاویه، قاتل فرزند پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله که مشهور اهل اسلام حکم بر کفر او دارند و ثالثاً از بنی هاشم نبودند. نه بر ملوک بنی عباس انطباق دارد؛ چون آنان هم تعدادشان بیش از دوازده نفر بود، علاوه بر این که رعایت مودت ذی القربی را نداشتند، بلکه ظلم و ستم آنان نسبت به آل رسول کمتر از ظلم و ستم بنی امیه نبود.

از همه مهم تر این که دوران همه حکام بعد از پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله سپری و منقضی شد و هیچ گونه با متن این احادیث که در همه آن ها عبارات:

«اِنَّ الاِْسْلامَ لا یَزالُ عَزیزاً... وَ لایَزالُ هذا الدّینُ ظاهِراً... لا یَزالُ الاِْسْلامُ عَزیزاً... لَنْ یَزالُ هذَا الاَْمْرُ قائِماً... اِلی اِثْنی عَشَرَ خَلیفَةً... حَتّی یَمْضِیَ مِنْ اُمَّتی اِثْنی عَشَرَ اَمیراً... اِلی اِثْنی عَشَرَ قَیِّماً مِنْ قُرَیْشٍ».

آمده است و مفهوم و صریح شان این است که استمرار عزت اسلام و ثبات آن تا آخر روزگار وابسته به قیمومت، قیادت و امارت دوازده امام

ص:117

معصوم علیهم السلام است و بس. حرف الی هم در این نصوص، به معنی غایت که مفاد حرف حتی است، می باشد. چنان چه در یکی از آن ها نیز، حرف حتی به کار رفته است.

این انطباق نصوص فقط به دوازده امام معصوم علیهم السلام و عدم انطباق آن ها به هر یکی از حکام بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله، به غیر از امیرالمؤمنین، علی بن ابی طالب علیه السلام بر همه اهل انصاف، روشن و واضح است. چنان که کثیری از محققین منصف اهل سنت هم به این نکته مهم اذعان و اعتراف دارند. از باب نمونه نظر یکی از محققین آنان ذکر می شود؛

فاضل قندوزی حنفی، صاحب «ینابیع المودة» می نویسد: قالَ بَعْضُ الْمُحَقِّقینِ اِنَّ الاَْحادیثَ الدّالَةِ عَلیَ کُونِ الْخُلَفاءِ بَعْدَه صلی الله علیه و آله اِثْنی عَشَرَ قَدْ اَشْتَهَرَتْ مِنْ طُرِقٍ کثیرةٍ، فَبِشَرْحِ الزَّمانِ وَ تَعْریفِ الْکُونِ وَالْمَکانِ، عُلِمَ اَنَّ مُرادَ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله، مِنْ حَدیثِهِ هذا الاَْئِمَةُ الاِْثْنا عَشَرَ مِنْ اَهْلِ بَیْتِهِ وَعِتْرَتِهِ، اِذْ لا یُمْکِنُ اَنْ یُحْمَلَ هذا الْحَدیثُ عَلَی الْخُلَفاءِ بَعْدَهُ مِنْ اَصْحابِهِ لِقِلَّتِهِمْ عَنْ اِثْنی عَشَرَ، وَلا یُمْکِنُ اَنْ یُحْمَلَ عَلَی الْمُلُوکِ الاُْمَویّینَ لِزِیادَتِهِمْ عَلَی الاِْثْنی عَشَرَ، وَلِظُلْمِهِمْ الْفاحِشُ اِلاّ عُمَرَ بْنَ عَبْدِالْعَزیزُ، وَلِکُوْنِهِمْ غَیْرَ بَنیهاشِمِ، لاَِنَّ النَبِّی صلی الله علیه و آله قالَ: «کُلُّهُمْ مِنْ بَنیهاشِمِ» فی رَوایَةِ عَبْدِالْمَلِکِ جابِرَ، وَ اِخْفاءِ صُوتِهِ صلی الله علیه و آله فی هذَا الْقُولِ یُرَجَّحُ هذِهِ الرِّوایَةُ لاَِنَّهُمْ لا یُحْسِنُونَ خِلافَةَ بَنیهاشِمِ.

وَلا یُمْکِنُ اَنْ یُحْمَلَ عَلَی الْمُلُوکِ الْعبّاسِیّینَ لِزِیادَتِهِمْ عَلَی الْعَدَدِ الْمَذْکُورِ وَلِقِلَّةِ رِعایَتِهِمْ الاْیَةَ{قل لا اسئلکم علیه اجراً الا المودة فی القربی}(1)(2)جا دارد که در این جا گفتار مفتی شهر حلب ضمیمه شود. بنده در یکی از سفرهایم که مصادف با سال روز ولادت با سعادت سالار شهیدان اباعبداللّه الحسین علیه السلام بود، او را که به عنوان سخن ران، از طرف سفارت

ص:118

ایران در مجلس جشن ولادت دعوت بود دیدم که یک سخن رانی عالی ایراد کرد. و او در سخنرانی دیگرش که تصویز و صدایش هم اینجانب موجود است. حق را افشا کرده و چنین گفت: «اجازه بدهید که صادقانه بگویم، ده ها سال پیش در دوران تحصیل از استادم شنیدم که گفت: «اگر روز عاشورا، قیام امام حسین علیه السلام، رشادت و شهادت آن بزرگوار نبود، امروز از اسلام خبری نبود». حق هم همان است که استادم گفت. چرا نباید حق را گفت؟ آیا این دلیل می شود که اگر حق را بگوییم، مذهب تشیع رشد پیدا می کند و قوت می گیرد؛ باشد حق را بایست گفت تا [حقانیت] مذهب تشیع بر همگان معلوم شود؛ زیرا که امام و امیر علی بن ابی طالب، امیرالمؤمنین است و فقط اوست امیرالمؤمنین. دست بردارید از سر من. گذشت آن زمان که دین در جهت سیاست اشخاص قرار بگیرد؛ چرا این حقیقت را از ما پنهان کرده اند. امیرالمؤمنین نیست، مگر مردی که اولاً میزان حق را حتی بر علیه خود اقامه کرد و ثانیاً شریعت اسلامی را در جای خود ایراد کرد و ثالثاً میزان را بر اسره و عشیره خود اجرا نمود(1). این امیر المؤمنین است حقیقتاً، اما کسی که با بیعت کذایی بر سر کار آمد؛ او امیر المؤمنین نیست، بلکه او امیر هوای نفسانی خود است!»

و حضرت یوسف، چنین تعبیری شده است.

شده است که این آیه در حق قائم آل محمد عجل الله تعای فرجه نازل شده است؛ مانند:

1. محمد بن مسلم از امام باقرعلیه السلام نقل می کند که می فرماید: «أمن یجیب المضطر إذا دعاه... هذِهِ نَزَلَتْ فِی الْقائِمِ علیه السلام، اِذا خَرَجَ تَعَمَّمَ وَصَلّی عِنْدَ الْمَقامِ وَ تَضَرَّعَ اِلی رَبِّهِ فَلا تُرَدُّ لَهُ رَأیَةٌ اَبَداً».

2. صالح بن عقبة گفت که امام صادق علیه السلام می فرماید: «نَزَلَتْ فِی القائِمِ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله هُوَ وَاللّهِ الْمُضْطَرُّ، اِذا صَلّی فِی الْمَقام رَکْعَتَیْنِ وَ دَعا اللّهَ فَاَجابَهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ وَ یَجْعَلَهُ خَلیفَةً فِی الاَْرْضِ».

3. باز هم امام باقر علیه السلام، می فرماید:

«هُوَ وَاللّهِ الْمُضْطَرُّ فی کِتابِ اللّهِ فی قَوْلِهِ تَعالی:أمن یجیب المضطر إذا دعاه و یکشف السوء و یجعلکم خلفاء الارض}فَیَکُونُ اَوَّلَ مَنْ یُبایِعُهُ جَبْرَییلُ، ثُمَّ الثَّلاثِ مَأَةُ وَالثَّلاثَةَ عَشَرَ رَجُلاً فَمَنْ کانَ اُبْتُلِیَ بِالْمَسیرِ وافاهُ وَ مَنْ لَمْ یُبْتَلْ بِالْمَسیرِ فُقِدَ عَنْ فِراشِهِ وَ هُوَ قولُ اَمیرِالمُؤمِنین علیه السلام هُمُ الْمَفْقُودُونَ عَنْ فَراشِهِمْ...».. ابی خالد کابلی از قول امام باقر نقل می کند: «وَاللّه ِ لَکَأنّی اَنْظُرُ اِلَی الْقائِمِ، وَقَدْ اَسْنَدَ ظَهْرَهُ اِلَی الْحَجَرِ ثُمَّ یُنْشِدُ اللّه َ حَقَّهُ، ثُمَّ یَقُول: اَیُّها النّاسُ، مَنْ یُحاجُّنی فِی اللّه ِ فَاَنا اَوْلی بِاللّه ِ، اَیُّها النّاسُ مَنْ یُحاجُّنی فی آدَمَ فَاَنا اَوْلی بِآدَمَ، اَیُّهَا النّاسُ مَنْ یُحاجُّنی فِی نُوحٍ فَاَنا اَوْلی بِنُوحٍ، اَیُّها النّاسُ مَنْ یُحاجُّنی فِی اِبْراهیمَ فَاَنا اَوْلی بِاِبْراهیمَ، اَیُّها النّاسُ مَنْ یُحاجُّنی فِی مُوسی فَاَنا اَوْلی بِمُوسی، اَیُّها النّاسُ مَنْ یُحاجُّنی فِی عیسی فَاَنا اَوْلی بِعیسی، اَیُّها النّاسُ مَنْ یُحاجُّنی فِی مُحَمَّدٍ فَاَنَا اَوْلی بِمُحَمَّدٍ، اَیُّها النّاسُ مَنْ یُحاجُّنی فِی کِتابِ اللّه ِ فَاَنا اَوْلی بِکِتابِ اللّه ِ ثُمَّ یَنْتَهی اِلَی الْمَقامِ فَیُصَلّی رَکْعَتَینِ وَ یُنْشِدُ اللّه َ حَقَّهُ...».

لازم به ذکر است که این حدیث شریف بخش اول حدیث سابق است.

روایات دیگری هم در تفسیر آیه شریفه، در تفاسیر روایی مانند: تفسیر «نورالثقلین»، «تفسیر علی بن ابراهیم»، «تفسیر صافی» و کتاب

ص:121

«منتخب الاثر فی الامام الثانی عشر» جلد سوم ذکر شده اند.

و از این روایات و احادیث روشن می شود که بقیة اللّه الاعظم، امام زمان علیه السلام مجلی و مظهر جل و علی شأنه تبارک و تعالی، ترجمان قرآن کریم و عصاره جمیع پیامبران آسمانی است و او است که رسالات انبیای خدا و احکام و شرایع اسلام را در تمامی جهان بر جهانیان اجرا و عملی خواهد کرد.

حکومت گسترده مؤمنین بر روی زمین انجام می گیرد.

4_ با مراجعه به روایاتی که در ذیل آیه فوق رسیده، این معنا تأیید می شود.

قرطبی، در ذیل آیه از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده: «در آن روز بر روی زمین خانه ای نیست، جز آن که خداوند کلمه اسلام را در آن وارد خواهد کرد».(1)

سدیّ از ابن عباس نقل کرده که آیه در مورد آل محمد علیهم السلام نازل شده است.(2)

از امام سجاد علیه السلام نقل شده: «آیه، در شأن حضرت قائم علیه السلام است».(3)

از امام صادق علیه السلام نیز نقل شده: «آیه، درباره قائم و اصحاب اوست».(4)

5_ در زمان خلافت خلفای اربعه نیز امنیت کامل در سرتاسر جهان پدید نیامد، خصوصا آن که دو دشمن قدرتمند ایران و روم، اسلام را تهدید می کردند؛ لذا، در طول سی سال، جنگ های زیادی رخ داد.

فضل می گوید: «به امام صادق علیه السلام عرض کردم که نواصب گمان می کنند این آیه در شأن ابوبکر، عمر، عثمان و علی علیه السلام نازل شده است». حضرت فرمود: «خداوند قلوب ناصبه را هدایت نمی کند، چه زمانی دین مرضیّ خدا و رسول تثبیت شده است و امر آن انتشار یافته و خوف و شک از قلوب مردم، در عهد یکی از آن سه خلیفه و در عهد علی علیه السلام با ارتداد مردم بیرون رفته است. چه فتنه هایی که در ایام آن ها برانگیخته شد و چه جنگ هایی به آن ها نسبت داده شده است که بین آنان و کفار رخ داد».(5)

ص:123

نمی ماند».(1)

بهشت گرداند».(1)

آلوسی می گوید: «اگر بگوییم که این آیه مربوط به عصر مهدی و نزول عیسی است، به اقوال دیگر احتیاجی نیست».(2)

و لذا در ذیل آیه، روایاتی نقل شده که دلالت بر انطباق آیه بر عصر ظهور حضرت مهدی علیه السلام دارد.

ثوبان از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل کرده: «خداوند برای من زمین را جمع کرد. پس من مشرق ها و مغرب های آن را دیدم و امت من زود است که به آن خواهند رسید».(3)

امام باقر علیه السلام فرمود: «مقصود از «عبادی الصالحون» اصحاب مهدی علیه السلام در آخر الزمان است».(4)

آیه فوق دلالت دارد بر این که باید شرک و کفر ریشه کن و دین همه اش مخصوص خدا شود و هیچ مشرکی در روی زمین باقی نماند، جز آن که کشته شده یا داخل دین اسلام شود. این هدف، هنوز تحقق نیافته است؛ در حالی که باید تحقق یابد و فتنه از روی زمین برچیده و دین خالص برای خدا شود.

مطابق روایات، این هدف در عصر ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه تحقق خواهد یافت. همان گونه که در آیه 33 از سوره توبه به آن اشاره شد.

آلوسی در ذیل آیه فوق می گوید: «مقصود آن است که همه ادیان باطل از بین برود، یعنی یا اهل ادیان از بین رفته و هلاک شوند و یا از

ترس و جهات دیگر، به دین اسلام بازگردند».(1)

ص:127

آن گاه می گوید: «گفته شده که تأویل آیه تاکنون محقق نشده است و در هنگام ظهور حضرت مهدی علیه السلام تأویل آن خواهد آمد و در آن عصر هیچ مشرکی بر روی زمین باقی نخواهد ماند».(1)

از امام صادق علیه السلام در مورد آیه فوق سؤال شد، حضرت فرمود: «لَمْ یَجِئْ تَأْوِیلُ هَذِهِ الْآیَةِ وَ لَوْ قَدْ قَامَ قَائِمُنَا سَیَرَی مَنْ یُدْرِکُهُ مَا یَکُونُ مِنْ تَأْوِیلِ هَذِهِ الْآیَةِ وَ لَیَبْلُغَنَّ دَیْنُ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله مَا بَلَغَ اللَّیْلُ حَتَّی لَا یَکُونَ شِرْکٌ عَلَی ظَهْرِ الْأَرْضِ...(2)؛ هنوز تأویل آیه نیامده است و اگر قائم ما قیام کند، زود است کسانی که او را درک می کنند، تأویل این آیه را ببینند؛ البته، دین محمد به تمام نقاطی که شب پوشش آرام بخش خود را بر آن می افکند، خواهد رسید تا این که در سراسر زمین، شرک و بت پرستی باقی نماند».

جَبْرَییلَ علیه السلام فَیَصْبَحُ عَلَی سُورِ دِمَشْق: اَلا قَدْ جائَکُمْ الْغَوْثُ یا اُمَّةَ مُحَمَّدٍ، قَدْ جائَکُمُ الْغَوْثُ یا اُمَّةَ مُحَمَّدٍ، قَدْ جائَکُمُ الْفَرَجُ وَهُوَ الْمَهْدِیُّ علیه السلام فَاَجیبُوهُ... فَیَجْمَعُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ اَصْحابَهُ عَلَی عَدَدِ اَهْلِ بَدْرٍ، وَعَلی عَدَدِ اَصْحابِ طالوُتٍ ثَلاثَ مِأَةٍ وَثَلاثَةَ عَشَرَ رَجُلاً، کَأَنَّهُمْ لَیُوثٌ خَرَجُوا مِنْ غابَةٍ، قُلُوبُهُمْ مِثْلُ زُبَرِ الْحَدیدِ، لَوْهَمُّوا بِاِزالَةِ الْجِبالِ لاََزالُوها عَنْ مُوْضِعِها... الذِّیُّ واحِدٌ وَاللِّباسُ واحِدٌ، کَاَنَّما آباؤُهُمْ اَبٌ وَ اَحِدٌ...؛(1) در اثر ظلم و طغیان و جنایات سفیانی فرشتگان مضطرب می شوند، در این هنگام خدای عزوجل به جبرییل دستوری می دهد. جبرییل علیه السلام هم بر دیوار قلعه دمشق قرار گرفته، با صدای بلند می گوید: «ای امت محمد صلی الله علیه و آله پناه گاه آمد. ای امت محمد صلی الله علیه و آله پناه گاه و فرج شما آمد. او مهدی علیه السلام است؛ دعوت او را قبول کنید..». خدای عزّوجل اصحاب او را به تعداد اصحاب بدر و به تعداد اصحاب طالوت که 313 نفر بودند جمع می کند. یاران حضرت مهدی علیه السلام، مانند شیر ژیان خارج می شوند، قلب های آنان مانند زُبر آهن می باشد؛ به طوری که اگر بخواهند کوه را از جایش بکنند، می کنند؛ سیما و لباس آنان یک نواخت می باشد؛ گو این که همه شان از یک پدر هستند.

کَرْهاً یَمْلأ الاَْرْضَ قِسْطاً وَ عَدلاً وَ نُوراً وَ بُرهاناً، یَدینُ لَهُ عَرْضُ الْبِلادِ وَ طُولُها لایَبْقی کافِرٌ اِلاّ اَمَنَ بِهِ وَ لا صالِحٌ اِلاّ صَلُحَ، وَنَصْطَلِحُ فِی مُلْکِهِ السِّباعُ وَتُخْرِجُ الاَْرْضُ نَبْتَها، وَتُنْزِلُ السَّماءُ بَرَکَتَها، وَتَظْهَرُ لَهُ الْکُنُوزَ، یَمْلِکُ ما بَیْنَ الْخافِقَیْنَ اَرْبَعینَ عاماً، فَطُوبی لِمَنْ اَدْرَکَ اَیّامَهُ وَسَمِعَ، کَلامَهُ».(1)

قدرت مند می خورند و می آشامند، ولی ضعفا تشنه و گرسنه عُمر را سپری می کنند، هم در جنگل ها به پایان می رسد و هم از جوامع بشری رخت بر می بندد.

4. به برکت ظهور آن حضرت و ایجاد عدل و عدالت در جهان، آسمان برکتش را نازل و زمین استعدادش را به ظهور می رساند، بدین جهت همه مخلوقات به طور یک سان از نعمت های خدادادی بهره مند شده و خزینه های مدفون در دل خاک در اختیار همه قرار خواهد گرفت.

سَنَةً وَ اَشْهُراً».(1)

2. «... أَخْبَرنا اَبُوسُلَیْمانُ اَحْمَدُ بْنُ هَوْرَةِ الباهِلی، قالَ: حَدَّثَنا اِبْراهیم بنُ اِسْحاقِ النَّهاوَنْدِیُّ سَنَةَ ثَلاثٍوَسَبْعینَوَمِائَتَیْنِ، قالَ: حَدَّثَنا اَبُومُحَمَّدٍ عَبْدُاللّهُ بْنُ حَمّادُ الاَْنْصاریُّ سَنَةَ تِسْعٍوَعِشْرینَوَمِائتینَ، قالَ: حَدَّثَنی عَبْدُاللّهِ بْنِ اَبییَعْفُورٍ، قالَ: قالَ أَبُوعَبْدِاللّهِ علیه السلام: مُلْکُ الْقائِمُ مِنّا تِسْعَ عَشْرَ سَنَهٍوَاَشْهُراً».(2)

3. روایت جواهر العقدین: «عَنْ حُذیفَةِ الْیَمانِیُّ _ رَضِیَ اللّهُ عَنْهُ _ قالَ: قالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله اَلْمَهْدِیُّ رَجُلٌ مِنْ وُلْدی، وَجْهُهُ کَالْکُوْکَبِ الدُّرِیِّ، اللُّونُ لُونٌ عَرَبِیٌ وَالْجِسْمُ جِسْمٌ اِسْرائِیلِیٌ، یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلاً کَما مُلِئَتْ جُوراً، یَرْضی بِخِلافَتِهِ أَهْلُ السَّماءِ وَأَهْلُ الْأَرْضِ، وَالطَّیْرُ فِی الْجَوِّ، یَمْلِکُ عِشْرینَ سَنَةً».(3)

در برخی دیگر از روایات این مدت 7، 8، 9 و 10 سال گفته شده، مانند:

1. روایت الفتن: «... عَنْ اَبیسَعیدِ الْخُدْری _ رَضِیَ اللّهُ عَنْهُ _ عَنِ النَّبِیِّ صلی الله علیه و آله قالَ: اَلْمَهْدِیُّ یَعیشُ فِی ذلِکَ سَبْعَ سِنینَ اَوْ ثَمانَ اَوْ تِسْعَ».(4)

2. روایت اعیان الشیعة: «... عَنْ اَبیسَعیدِ الْخُدْرِیِّ، عَنِ النَّبِی صلی الله علیه و آله یَمْلِکُ الْمَهْدِیُّ اَمْرَ النّاسِ سَبْعاً اَوْ عَشْراً، اَسْعَدُ النّاسِ بِهِ اَهْلُ الْکُوفَةِ».(5)

روایاتی هم داریم که این مدت را 70 سال بیان کرده اند، مانند:

1. روایت عقد الدرر: «عَنْ اَمیرِالْمُؤْمِنِینَ عَلِیِّ بْنِ اَبی طالِبٍ علیه السلام فی قِصَّةِ الْمَهْدِیِّ، قالَ: وَلا یُتْرِکُ بِدْعَةً اِلاّ اَزالَها، وَلا سُنَّةً اِلاّ اَقامَها وَیَفْتَحُ قُسْطَنْطَنیّةَ وَالصّینَ وَجِبالَ دیْلَمَ، فَیَمْکُثُ عَلی ذلِکَ سَبْعَ سِنینَ. مِقْدارُ کُلِّ سَنَةٍ عَشْرُ سِنینَ مِنْ سِنیِّکُمْ هذِهِ ثُمَّ یَفعَلُ اللّهُ تَعالی ما

ص:132

یَشاءُ».(1)

2. روایت ارشاد: «رَوی عَبْدُالْکَریمِ الْخَثْعَمی، قالَ: قُلْتُ لاَِبِی عَبْدِاللّهِ علیه السلام کَمْ یَمْلِکُ الْقائِمُ علیه السلام: قالَ سَبْعَ سِنینَ تَطُولُ لَهُ الاَْیّامُ حَتّی تَکُونَ السَّنَةُ مِنْ سَنیهِ مِقْدارُ عَشْرَ سِنِینَ مِنْ سِنیِّکُمْ، فَیَکُونُ سِنْوَ مُلْکِهِ سَبْعینَ سَنَةً مِنْ سِنیِّکُمْ هذِهِ...».(2)

تعدادی از روایات هم مدت حکومت عدل الهی امام غایب علیه السلام را 309 سال به مقدار دوران خواب اصحاب کهف نوشته اند، مانند:

روایت الغیبة فضل: «حَدَّثَنا عَلِیُّ بْنُ عَبْدِاللّهِ عَنْ عَبْدِالرَّحْمانِ بْنِ اَبی عَبْدِاللّهِ، عَنْ اَبی الْجارُودِ قالَ: قالَ اَبُوجَعْفَرٍ علیه السلام: اِنَّ الْقائِمَ یَمْلِکُ ثَلاثَ مِائَةٍ، وَتِسْعَ سِنینَ کَما لُبِثَ اَهْلُ الْکَهْفِ فِی کَهْفِهِمْ، یَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلاً وَقِسْطاً کَما مُلِئَتْ ظُلْماً وَجُوراً...».(3)

پس مدت دوران حکومت جهانی منجی عالم بشریت، خاتم الاوصیا و عصاره انبیا، قائم آل محمد علیه السلام، طبق روایات سنی و شیعه، از هفت سال تا 309 سال بیان شده است. پس می توان از میان این روایات و مفاد آن ها، این گونه جمع کرد که تا 309 سال، در هر مقطع مناطقی از جهان، تحت سیطره حکومت آن بزرگوار قرار می گیرد و در پایان این مدت همه جهان تحت لوای عدل الهی حضرتش قرار خواهد گرفت؛ ان شاء اللّه.

ص:133

ص:134

ص:136

{و یوم نحشر من کل امةٍ فوجاً ممن یکذب بئیتنا فهم یوزعون}(1)

«و آن روز ما از هر امتی(قومی)، دسته ای را که آیات و نشانه های ما را دروغ می شمردند، محشور می کنیم؛ آن گاه از این که پراکنده شوند بازداشته شده و یک جا گردآوری می شوند».

قبل از ورود به تفصیل این مبحث، این نکته قابل توجه است که بحث از رجعت و اعتقاد به آن از متفردات و اعتقادات شیعه دوازده امامی است؛ به طوری که از ضروریات مذهب امامیه به شمار می رود و با دلایل روشن و واضح از آیات قرآن و روایات اسلامی، این مبحث به اثبات رسیده و هیچ گونه شبهه و ابهامی ندارد. در این زمینه اگر هم شبهاتی مطرح شده است اهل تحقیق جواب آن ها را داده اند و ما هم به بعضی از آن ها اشاره و اکتفا می کنیم:

بنابراین سخنان بعضی از آنان که ادعای اسلام دارند مبنی بر این که اعتقاد به رجعت از اعتقادات ایام جاهلی و

ص:137

گروهی از رافضه و بدعت است، گفتاری باطل و بی اساس است.

مبحث رجعت در چند بخش ذیل خلاصه شده است:

1_ از نظر لغت؛

2_ از نظر اصطلاح؛

3_ از نظر امکان وقوعی؛

4_ از نظر دلائل؛

5_ جواب شبهات.

اهل بیت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله برسد.

این دو گروه فقط از امّت اسلامی می باشند، نه از ملّت های دیگر؛ لذا هر دو گروه در زمان ظهور مهدی موعود. و برقراری حکومتش زنده می شوند. گروه اول از نعمت های سرشار الهی در زمان حکومت امام. بهره مند، مسرور و خرّم می شوند؛ ولی گروه دوم که منکر ظهور و قیام آن حضرت بودند و عناد می ورزیدند نقمت و نکبت نصیب شان خواهد شد؛ مانند منکران قیامت.

برسد و انتقام کشیدن شیعیان از ایشان.

احادیث بسیاری هم به این مضمون وارد شده است که رجوع نمی کند در رجعت، مگر کسی که ایمان محض داشته باشد، یا کفر محض؛ اما سایر مردم، را به حال خود می گذارند و اکثر علمای امامیه، دعوای اجماع بر حقیّت رجعت کرده اند، مانند: محمد بن بابویه در رساله اعتقادات، شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طبرسی، سیّد بن طاوس و... از اکابر علمای امامیه. پیوسته در اعصار ماضیه، میان علمای امامیه و مخالفین در این مسئله نزاع بوده است و بسیاری از علما و محدثین شیعه رسائل مفرده در این مسئله تألیف کرده اند.

علامه مجلسی در بحارالانوار نیز برای مبحث رجعت، بابی عنوان کرده است به نام «باب الرجعة» و در این باب، 161 روایت آورده که اکثر آن ها در تفسیر آیات قرآن وارد شده است. آن عالم بزرگوار، بعد از بیان این ها با سعه صدر و وسع اطلاعاتی که داشته، این باب را چنین توضیح و تبیین کرده است:

«اِعْلَم یا اَخی! اِنّی لا اَظُنُّکَ تَرْتابُ بَعْدَ ما مَهَّدْتُ وَ اَوْضَحْتُ لَکَ فِی الْقَوْلِ بِالرَّجْعَةِ الَّتی اَجْمَعَتِ الشّیعَةُ عَلَیْها فی جَمیعِ الاْثارِ وَاَشْتَهَرَتْ بَیْنَهُمْ کالشَّمْسِ فی رابِعَةِ النَّهارِ، حَتّی نَظَّموُها فی اَشْعارِهِمْ وَ احْتَجّوُا بِها عَلَی الْمُخالِفینَ فی جَمیعِ اَمْصارِهِمْ وَشَنَعَ الْمُخالِفوُنَ عَلَیْهِمْ فی ذلِکَ وَ اَثْبَتُوه فی کُتِبِهِمْ وَ اَسْفارِهِمْ مِنْهُمْ الرّازیّ وَالنّیسابُوریُّ وَ غَیْرِهِما، وَقَدْ مَرَّ کَلامُ اِبْنِ اَبِیالْحَدیدِ حَیْثُ اَوْضَحَ مَذْهَبِ الاِْمامِیَّةِ فی ذلک(1) وَلَوْلا مَخافَةُ التَّطویلِ مِنْ غَیْرِ طائِلٍ لاََوْرَدْتُ

ص:140

کَثیراً مِنْ کلماتِهِمْ فی ذلک، وَ کَیْفَ یَشُکُّ مُؤمِنٌ بِحَقّیَّةِ الاَْئِمَّةِ الاَْطْهارُH فیما تَواتَرَ عَنْهُم فی قَریبٍ مِنْ مِأَتَیْ حَدیثِ صَریحٍ رَواها نَیِّفْ وَ اَرْبَعُونَ مِنَ الثِّقاتِ الْعِظام وَالْعُلَماءِ الاَْعْلامِ فی اَزْیَدَ مِنْ خَمْسینَ مِنْ مُؤَلَّفاتِهِمْ کَثِقَةِ الاِْسْلامِ الْکُلَیْنی وَالصَّدُوقِ مُحَمَّدِ بْنِ بابَوَیْهِ، وَالشَّیْخِ اَبی جَعْفَرٍ الطُوسِیّ وَالسَّیِّدِ الْمُرْتَضی وَالنَّجاشِیّ وَالْکَشِّیّ وَالْعَیّاشِیّ وَعَلِیٍّ بْنِ اِبْراهیمِ وَسُلَیْمِ الْهِلالِیّ وَالشَّیْخِ الْمُفید وَالْکَراجَکِیّ وَالنَّعْمانِیِّ وَالصَّفارِ وَسَعْدِ بْنِ عَبْدِاللّهِ وَابْنِ قَوْلَوِیْهِ وَعَلِیِّ بْن عَبْدِالْحَمیدِ وَالسَّیِّدِ عَلِیِّ بْنِ طاوُوسِ وَوَلَدِهِ صاحِبِ کِتابِ زَوایِدِ الْفَوائِدِ وَمُحَمَّدِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ اِبْراهِیمِ وَفُراتِ بْنِ اِبْراهِیمِ مُؤَلِّفِ کِتابِ التَّنْزیلِ وَالتَّحْریفِ وَاَبی الْفَضْلِ الطَبْرَسِیُّ...».

تا آخر که از بیست نفر دیگر از بزرگان مانند علامه حلّی نام برده است که مجموع نام برده شدگان 42 نفر می باشند. این جمعیت را محدثین، مفسرین و مؤلفین گذشته از علمای شیعه امامیه تشکیل می دهند و این جمعیت از کسانی هستند که فقهای امامیه در مقام فتوا به نظرها و فتاوای آنان استناد کرده و فتوا می دهند. بدان جهت علامه بزرگوار مجلسی، مطلبش را چنین دنبال کرده است:

«وَاِذا لَمْ یَکُنْ مِثْلُ هذا مُتَواتِراً فَفِی اَیِّ شَئْ یُمْکِنُ دَعْوی التَّواتُرِ، مَعَ مارَوَتْهُ کافَّةُ الشّیعَةِ، خَلَفاً عَنْ سَلَفٍ، وَظَنّی اَنَّ مَنْ یَشُکُّ فی اَمْثالِها فَهُوَ شاکٌّ فی اَئِمَّةِ الدّینِ وَلا یُمْکِنُهُ اِظْهارُ ذلِکَ مِنْ بَیْنِ الْمُؤْمِنینِ فَیَحْتالُ فی تَخْریبِ الْمِلَّةِ بِاِلْقاءِ ما یَتَسارَعُ اِلَیْهِ عُقُولُ الْمُسْتَضْعَفینَ وَتَشْکیکاتِ الْمُلْحِدینِ...».(1)

بعد از مرگ شان دوباره زنده شده و حیات جدید را تجربه کرده اند و تاریخ بشریت آن ها را ثبت کرده است. شاهد قوی بر این مدعا آیات قرآنی و روایات اسلامی است.

آیاتی از سوره مبارکه بقره، زنده شدن جماعتی از بنی اسراییل و داستان عزیر پیامبر و ابراهیم خلیل را بیان می کنند.

مردگان زنده خواهند شد.

خلیل (دوست) خدا خواهد شد. به همین دلیل، از خداوند بزرگ درخواست زنده شدن مرده ها را کرد تا این که مطمئن شود، خود همان «خلیل اللّه» است.

خداوند امر فرمود: چهار پرنده (کبوتر، خروس، زاغ و طاوس) را سر ببرد و گوشت های آنان را به هم مخلوط و چهار قسمت کند و سرهای آن ها را پیش خود نگه بدارد. بعد هر یکی را صدا کند. ابراهیم خلیل به دستور خدا عمل کرد و پرندگان را به نام صدا زد. گوشت تکه تکه و مخلوط شده هر پرنده جدا شد، با سرعت تمام آمد و به سر خود ملحق گردید. این داستان هم دلیل روشنی بر زنده شدن مردگان در روز قیامت است و زنده شدن این چنین، خود نوعی رجعت است:

فرمان خدا». و او دوباره مرد.(1)

با این آیات و دلایل روشن، برای هر شخص منصفی که قرآن را قبول دارد هیچ شبهه و تردیدی بر امکان وقوعی رجعت به معنای دوباره زنده شدن عدّه ای از مردگان، باقی نمی ماند.

در روایت صحیحی از پیامبر مکرم اسلام صلی الله علیه و آله وارد شده است:

«سَیَکُونُ فی اُمَّتی کُلُّ ما کانَ فی بَنی اِسْرائِیلِ حَذْوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ وَالْقِذّةِ بِالقِذَّةِ...؛ زود باشد در امت من، هر آنچه که در بنی اسراییل اتفاق افتاده، انجام می گیرد، بدون کم و زیاد، نعل به نعل و گام به گام...».

و زمخشری در تفسیر کشاف، در تفسیر آیه «دابَّةُ الأرْضِ» بیانی دارد که همان بیان شیعه است، چنان چه گفته است:

«وَاَنَّها تَخْرُجُ مِنَ الصَّفا وَمَعَها عَصی مُوسی وَخاتَمُ سُلَیمانَ، فَتَضْرِبُ الْمُؤمن فی مَسْجِدِه او فیما بَیْنَ عَیْنَیهِ بِعَصا مُوسی فَتَنْکِتُ نُکْتَةً بَیْضاءً فَتَفْشُو تِلْکَ النُّکْتَةُ فی وَجْهِهِ حَتّی یُضیئَ لَها وَجْهُهُ کَأَنَّهُ کَوْکَبٌ دُرّیٌّ وَتُکْتَبُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ مُؤْمِنٌ وَتَنْکِتُ الْکافِرَ بِالْخاتَمِ فی اَنْفِهِ فَتَفْشُوا النُّکْتَةُ حَتّی یَسْوَدَّ لَها وَجْهُهُ وَتُکْتَبُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ کافرٌ؛(2) دابَّةُ الارضِ، از صفا خارج می شود، عصای موسی و انگشتر سلیمان را با خود دارد؛ با عصای موسی بر سجدگاه مؤمن یا مابین دو چشمش می زند، در اثر این ضربه نقطه ای سفید به وجود می آید، این سفیدی در جمال مؤمن مانند ستاره ای درخشان می درخشد و بین دو چشمش نوشته می شود، مؤمن و با انگشتر سلیمان، بر روی بینی کافر می زند، نقطه سیاهی ایجاد می شود تا این که همه چهره او سیاه می گردد و بین دو چشمش نوشته می شود کافر».

ص:146

براساس روایات، مراد از «دابة الارض» امیر مؤمنان، علی بن ابی طالب علیه السلام است که رجعت های بسیاری برای آن حضرت خواهد بود و در یکی از آن ها این کارها را انجام خواهد داد.

دوره و زمانی، زنده خواهیم کرد، از کسانی که آیات خدا را انکار می کنند نه همه مردگان را؛ بنابراین، این آیه در بیان رجعت است نه در بیان حشر و قیامت که آیات دیگر بیان حشر را این گونه بیان می دارند:

{و حشرنهم فلم نغادر منهم أحداً}(1)

«همه آن ها را محشور (زنده) می کنیم و احدی از آنان را مگذاریم».

در هر دو آیه، کلمه حشر به کار رفته است؛ با این تفاوت که حشر در آیه دوم، حشر عامّ است که عموم مردم در روز قیامت زنده خواهند شد، ولی حشر در آیه اول، حشر خاصّ است، چنان که در رجعت عدّه ای خاصّ از منکران آیات الهی زنده خواهند شد.

روایتی هم از امام صادق علیه السلام نقل شده است که آیه 86 سوره نمل، در بیان رجعت است و آیه 46 سوره کهف در بیان قیامت. (2)در تفسیر آیه اول، از امام صادق علیه السلام آمده است که: همه مؤمنین در رجعت زنده می شوند.(3)

ص:148

می یابید؟» گفت: «بلی». معاویه گفت: «چه چیز است؟» گفت: «مردی است». معاویه گفت: «می دانی چه نام دارد؟» گفت: «اِلیا». معاویه گفت: «اِلْیا، چه نزدیک است به علی».(1)

نکرده اند؛ چون خداوند آنان را قبض روح کرد _ قبل از زمان من _ و زود باشد که به من کمک می کنند تا شرق و غرب عالم تحت حکومت من درآید و خداوند همه پیامبران را از آدم تا محمد صلی الله علیه و آله زنده می کند تا در صف لشکریانم پیشاپیش من با شمشیر گردن دشمنانم را می زنند».

با این بیانات و اشارات در تفسیر آیه «دابة الارض» دو پیام مهمّ قابل ملاحظه است:

1_ این که در بعضی از اخبار مجعول در تفسیر آیه مذکور، آورده اند؛ به ویژه در تفاسیر اهل سنّت که «دابة الارض» دُمی دارد چنین و سری دارد چنان...، هیچ محل و ارزش سندی و عقلایی ندارد و هر عاقلی با توجه به روایات ذکر شده و روایات متضافره و صحیح السّند در مسانید، حتی روایت کشاف که می گوید عصای موسی و انگشتر سلیمان با دابة الارض خواهد بود، برایش روشن می شود که آن اخبار از جعلیات یهود و دشمنان اسلام است.

2_ از این بیانات چنین برمی آید که همه پیامبران خدا، حتّی شخص پیامبر مکرم اسلام صلی الله علیه و آله، از یاران علی علیه السلام خواهند شد.

و روایات بسیاری به این مضمون وارد شده است، مانند این روایت: «عَنْ اِبْنِ مَسْکانِ عَنْ فَیْضِ بْنِ أَبیشَیْبَةِ قالَ: سَمِعْتُ أَبا عَبْدِاللّهِ علیه السلام یَقُولُ: وَ تَلا هذِهِ الاْیَةَ {و اذ اخذ الله میثق النبیین}

الآیة قال: لِیُؤمِنَنَّ بِرسُول اللّه صلی الله علیه و آله وَلِیَنْصُرَنَّ عَلِیّاً اَمیرَالْمُؤْمنینَ قُلْتُ: وَلِیَنْصُرَنَّ اَمیرَالْمُؤمِنینَ قالَ نَعَمْ وَاللّه ِ مِنْ لَدُنْ آدمَ فَهَلُمَّ جَرّاً فَلَمْ یَبْعَث اللّه ُ نَبِیّاً وَلا رَسُولاً اِلاّ رَدَّ جَمیعَهُمْ اِلی الدُّنْیا حَتّی یُقاتِلُوا بَیْنَ یَدَیْ عَلِیّ بْنِ اَبی طالِبٍ اَمیرِالْمُؤْمِنِینَ؛ از ابن مسکان، از فیض بن ابی شیبه

ص:151

نقل می کنند که گفت: شنیدم امام صادق علیه السلام این آیه {و اذ اخذ الله میثق النبیین}، «و خداوند از پیامبران عهد و پیمان گرفت» را می خواند و می گفت: که به رسول خدا ایمان آورند و به امیرمؤمنان کمک کنند، گفتم: به امیرمؤمنان کمک کنند؟ گفت: بلی، قسم به خدا از آدم تا خاتم، خداوند هیچ پیامبر و رسولی مبعوث نکرده، مگر این که همه آن ها را به دنیا برمی گرداند تا در پیشاپیش علی بن ابی طالب امیرمؤمنان بجنگند».

رجعت حضرت رسول صلی الله علیه و آله است به دنیا.

مانند این روایت: «عَنْ مُعَلیَ بْنَ خُنیس قالَ: قالَ لی اَبُوعَبْدُاللّه ِ علیه السلام: اَوَّلُ مَنْ یَرْجِعُ اِلَی الدُّنْیا، اَلْحُسینُ بْنُ عَلِیّ علیه السلام فَیَمْلِکُ، حَتّی یَسْقُطُ حاجِباهُ عَلی عَیْنَیهِ مِنَ الْکِبَرِ، قالَ: فَقالَ اَبُوعَبداللّه ِ: فی قَوْلِ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ {ان الذی فرض علیک القرءان لرادک الی معاد} قالَ نَبِیُّکُم صلی الله علیه و آله راجِعٌ اِلَیْکُم؛ معلی بن خنیس می گوید: امام صادق علیه السلام به من گفت: اول کسی که به دنیا برمی گردد، امام حسین علیه السلام است، به قدری طولانی حکومت می کند که از پیری، ابروهایش بر چشم هایش می افتد و امام صادق علیه السلام فرمودند:

درباره قول خدای بزرگ { ان الذی فرض علیک القرءان لرادک الی معاد} و روایت ابی خالد الکابلی: «عَنْ عَلِیّ بْنِ الْحُسَیْنِ قالَ: یَرْجِعُ اِلَیْکُمْ نَبِیُّکُم صلی الله علیه و آله وَاَمیرُالْمُؤمِنِینَ علیه السلام وَالاَْئِمَّةُ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَیْهِمْ».

و سه روایتی که جابر بن عبداللّه انصاری از امام باقر علیه السلام در تفسیر همین آیه، در تفسیر علی بن ابراهیم قمی، صفحه 147 بیان می کند.

و روایت صالح بن میثم که طولانی است، از امام باقرعلیه السلام در تفسیر آیه مذکور:

ص:153

«وَاللّه لا تَنْقَضی الدُّنْیا وَلا تَذْهَبُ حَتّی یَجْتَمِعَ رَسُولُ اللّه ِ بِالثَّوِیَةِ (موضع بالکوفة) یَبْنِیانِ بِالثِّوَیةِ مَسْجِداً لَهُ اِثْنا عَشَرَ اَلْفَ بابٍ؛ قسم به خدا، دنیا به پایان نمی رسد تا این که رسول خدا و علی علیه السلام در محلّ ثویه (که نام محلی است در کوفه)، جمع می شوند و مسجدی بنا می کنند که دوازده هزار درب داشته باشد».

که بنا به تفسیر و تأویل مفسران، بر مسئله رجعت اشاره دارند؛ اما در این مجال که ما قصد اختصار داریم، تنها به ذکر آن آیات می پردازیم و از تشریح و توضیح بیش تر معذوریم.

1. و اذ أخذ الله میثق النبیین(1)

2.قالوا ربنا أمتنا اثنتین و احیینا اثنتین(2)

3.انا لننصر رسلنا و الذین أمنوا فی الحیوة الدنیا و یوم یقوم الاشهد(3)

4.ولنذیقنهم من العذاب الآدنی(4)

5.بل کذبوا بما لم یحیطوا بعلمه (5)

6.و نرید أن نمن علی الذین استضعفوا(6)

اما روایاتی که در مورد اثبات رجعت از پیامبر اسلام و آل طاهرینش وارد شده، زیاد است؛ حتی علامه مجلسی رحمة الله بیش از دویست روایت در این مورد آورده است.

این روایات را می شود به چند گروه تقسیم کرد.

ص:155

الف) روایاتی که پیام شان مطلقاً رجعت است

_ روایت ابی بصیر از امام باقرعلیه السلام در تفسیر آیه شریفه: و یوم نحشر من کل امة (1)فوجاً که گفت: قال لی أَبُوجَعْفَرٍ علیه السلام: یُنْکِرُ اَهْلُ الْعِراقِ الرَّجْعَةَ؟ قُلْتُ: نَعَمْ، قال: اما یَقْرَؤُنَ الْقُرآنَ وَیَوم نحشر...؛(2) ابوجعفر (امام باقر علیه السلام) به من گفت: «آیا اهل عراق رجعت را انکار می کنند؟» گفتم: «بله!» گفت: «مگر قرآن نمی خوانند».

_ روایت محمد الطیار از امام صادق علیه السلام در تفسیر آیه مذکور که گفت:

«لَیْسَ اَحَدٌ مِنَ المؤمنینَ قُتِلَ اِلاّ سَیَرْجِعُ حَتّی یَمُوتَ وَ لا اَحَدٌ مِنَ الْمُؤمِنِینَ ماتَ اِلاّ سَیَرْجِعُ حَتّی یُقْتَل؛(3) هیچ کسی از مؤمنین نیست که کشته شود، مگر این که زود به دنیا برمی گردد تا بمیرد و هیچ کسی از مؤمنین نیست که مرده باشد، مگر این که زود به دنیا برگردد و شهید شود».

_ روایتی از امام موسی بن جعفر علیه السلام:

«لَتُرْجِعَنَّ نُفُوسٌ ذَهَبَتْ وَلَیَقْتَعَنَّ یَوْمَ یَقُومُ وَمَنْ عُذِّبَ یَقْتَصُّ بِعَذابِهِ وَمَنْ اُغیظَ اَغاظ بِغَیْظِهِ وَمَنْ قُتِلَ اِقْتَصَّ بِقَتْلِهِ وَیُرَدُّ لَهُمْ اَعْداؤُهُمْ مَعَهُمْ حَتّی یَأْخُذُوا بِثارِهِمْ ثُمَّ یُعَمَّرُونَ بَعْدَهُمْ ثَلاثینَ شَهراً ثُمَّ یَمُوتُونَ فی لَیْلَةٍ واحِدَةٍ قَدْ اَدْرَکُوا ثارَهُمْ وَشُفُوا اَنْفُسَهُمْ وَیَصیرُ عَدُوُّهُمْ اِلی اَشَدِّ النّارِ عَذَاباً ثُمَّ یُوقِفُونَ بَیْنَ یَدَیِ الْجبّارِ عَزَّوَجَلَّ فَیُؤْخَذُ لَهُمْ بِحُقُوقِهِمْ؛(4) البته جماعتی از مردگان برمی گردند و روزی یقیناً قصاص می شوند و کسی که از کسی عذاب دیده، او را عذاب می کند و کسی که از دست کسی غضبناک شده، او را در مقابل غضبش به غضب می آورد و کسی که کشته شده قاتلش را قصاص می کند و همه این ها دوباره زنده و برگردانده می شوند تا انتقام از آن ها بگیرند. سپس سی ماه عمر می کنند و همه در یک شب می میرند، در حالی که انتقام شان را گرفته و آرامش پیدا کرده اند و دشمنان شان دچار عذاب شدید می شوند و سپس روز قیامت در پیش گاه عدل الهی قرار می گیرند و حقوق مظلومین از ظالمین گرفته می شود».

ص:156

ب) روایاتی که پیام شان برگشتن امیرمؤمنان علی علیه السلام است

_ روایت جابر بن یزید جعفی از امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه شریفه :وَلَئِنْ قُتِلْتُمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَحْمَةٌ خَیْرٌ مِمَّا یَجْمَعُونَ

- روایت عبد الکریم خثعمی از امام صادق علیه السلام در تفسیر دو آیه قَالَ فَإِنَّکَ مِنَ الْمُنْظَرِینَ*إِلَیٰ یَوْمِ الْوَقْتِ الْمَعْلُومِ

حضرت فرمودند: که شیطان بعد از رانده شدن از بهشت به خدا عرض کرد: مرا تا روز قیامت مهلت بده. خداوند به او تا روز وقت معلوم مهلت داد که مراد از وقت معلوم، رجوع امیرالمؤمنین علی علیه السلاماست و در این روایت آمده است که حضرت 44 هزار سال عُمر می کند.

_ روایت عاصم بن حمید از امام باقر علیه السلام که فرمود: امیرالمؤمنین علیه السلام خطبه ای طولانی خوانده و این خطبه دارای پیام هایی مهم است.

ص:157

1. توحید خالص: اِنَّ اللّه َ تبارک وَتَعالی اَحَدٌ واحدٌ تَفَرَّدَ فی وَحْدانِیَّتِهِ؛

2. پیدایش نور محمدی و علوی: ثُمَّ تَکَلَّمَ بِکَلِمَةٍ فَصارَتْ نُوراً ثُمَّ خَلَقَ مِنْ ذلِکَ النُّورِ مُحَمّداً وَخَلَقَنی وَذُرِّیَّتی؛

3. اخذ میثاق و عهد پیمان میان رسول اللّه و علی: وَاِنَّ اللّه َ اَخَذَ میثاقی مَعَ میثاقِ مُحَمَّدٍ بِالنُّصْرَةِ بَعْضُنا لِبَعْضٍ؛

4. برگشت همه انبیا به نصرت علی: وَلَیَبْعَثَنَّ اللّه ُ آدَمَ اِلی مُحَمَّدٍ وَکُلَّ نَبیٍّ مُرْسَلٍ یَضْرِبُونَ بَیْنَ یَدَیَّ بِالسَّیْفِ؛

5. رجوع مکرر علی: وَاِنَّ لی الکرَّةَ بَعْدَ الکَرَّةِ وَالرَّجْعَةَ بَعْدَ الرَّجْعَةِ؛

_ روایت ابن مسکان از امام صادق که فرمود: «ما بَعَثَ اللّه ُ نَبِیّاً مِنْ لَدُنْ آدَمَ فَهَلُمَّ جَرّاً اِلاّ وَیَرْجِعُ اِلَی الدُّنْیا وَیَنْصُرُ اَمیرَالْمُؤمِنینَ...؛ خداوند هیچ پیامبری از آدم تا خاتم نفرستاده است؛ مگر این که به دنیا برگردند و به امیرمؤمنان کمک کنند».

_ روایت ابوحمزه ثمالی از امام باقر که فرمود: «یا اَبا حَمْزَةَ لا تَضَعُوا عَلِیّاً دُونَ ما وَضَعَهُ اللّه ُ وَلا تَرْفَعُوا عَلِیّاً فَوْقَ ما رَفَعَهُ اللّه ُ کَفی بِعَلِیٍّ اَنْ یُقاتِلَ اَهْلَ الْکَرَّةِ وَاَنْ یُزَوِّجَ اَهْلَ الْجَنَّةِ؛ ای ابوحمزه! علی را از جایگاهی که خدا به او عطا فرموده است بالا و پایین نیاورید، در حق او افراط و تفریط نکنید، کفایت می کند برای علی، این که می جنگد با اهل کرّة «رجوع» و اهل بهشت را تزویج می کند».

_ روایت ابن مسکان از امام صادق علیه السلام که فرمود: «ما بَعَثَ اللّهُ نَبِیّاً مِنْ لَدُنْ آدَمَ فَهَلُمَّ جَرّاً اِلاّ وَیَرْجِعُ اِلَی الدُّنْیا وَیَنْصُرُ اَمیرَالْمُؤمِنینَ...؛(1) خداوند هیچ پیامبری از آدم تا خاتم نفرستاده است؛ مگر این که به دنیا برگردند و به امیرمؤمنان علیه السلام کمک کنند».

_ روایت ابوحمزه ثمالی از امام باقر علیه السلام که فرمود: «یا اَبا حَمْزَةَ لا تَضَعُوا عَلِیّاً دُونَ ما وَضَعَهُ اللّهُ وَلا تَرْفَعُوا عَلِیّاً فَوْقَ ما رَفَعَهُ اللّهُ کَفی بِعَلِیٍّ اَنْ یُقاتِلَ اَهْلَ الْکَرَّةِ وَاَنْ یُزَوِّجَ اَهْلَ الْجَنَّةِ؛(2) ای ابوحمزه! علی علیه السلام را از جایگاهی که خدا به او عطا فرموده است بالا و پایین نیاورید، در حق او افراط و تفریط نکنید، کفایت می کند برای علی علیه السلام، این که می جنگد با اهل کرّة «رجوع» و اهل بهشت را تزویج می کند».

_ روایت عبایة اسدی از حضرت علی علیه السلام که فرمود: «اَنَا سَیِّدُ الشَّیْبِ وَفِیَّ سُنَّةٌ مِنْ اَیُّوبٍ، وَاللّهِ لَیَجْمَعَنَّ اللّهُ لی اَهْلی کَما جُمِعُوا لِیَعْقُوب؛(3) منم... و در من سنت ایوب است. قسم به خدا، البته خداوند اهلم را برایم جمع می کند [در دنیا ]چنان چه اولاد یعقوب را [بعد از فراق یوسف علیه السلام ] برایش جمع کرد».

یعنی چنانکه یوسف را بعد از غیبت طولانی، با برادرانش پیش پدرشان آورد، همان طور بعد از غیبت طولانی، مهدی صاحب زمان علیه السلام ظهور می کند و بعد از ظهور، رجعت علی علیه السلام و فرزندانش شروع شده و همه را پیش علی علیه السلام جمع می کند.

ص:158

ج) روایاتی که به برگشتن رسول خدا صلی الله علیه و آله و علی ولی اللّه علیه السلام دلالت می کنند

_ روایت بکیر بن اعین از امام باقر علیه السلام که گفت: «مَنْ لا اَشُکُ فیهِ، یَعْنی اَبا جَعْفَرٍ علیه السلام اَنَّ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله وَعَلِیَّاً سَیَرْجِعانِ؛(1) کسی که در او شک ندارم؛ یعنی امام باقر علیه السلام، به من گفتند: همانا رسول خدا صلی الله علیه و آله و علی علیه السلام، زود باشد که به دنیا برمی گردند».

_ روایت بریده اسلمی که گفت رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «یا عَلِیُّ اِنَّ اللّهَ اَشْهَدَکَ مَعی سَبْعَةَ مَواطِنَ... وَالْمَوطِنَ السّابِعُ اَنّا نَبْقی حینَ لایَبْقی اَحَدٌ وَ هَلاکُ الاَْحْزابِ بِاَیْدینا؛(2) ای علی! خداوند در هفت مورد تو را با من شاهد گرفته است... مورد هفتم، ما می مانیم زمانی که هیچ کس باقی نمی ماند و احزاب به دست ما هلاک خواهند شد».

_ روایت ابان بن تغلب از امام جعفر صادق علیه السلام که فرمود:

«اِنَّهُ بَلَغَ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله عَنْ بَطْنینِ مِنْ قُرَیْشٍ کَلامٌ تُکَلِّمُوا بِهِ فَقالَ یَری مُحَمَّدٌ اَنْ لَوْ قَدْ قَضی اَنَّ هذَا الاَْمْرُ یَعُودُ فی اَهْلِ بَیْتِهِ مِنْ بَعْدِهِ، فَاَعْلَمُ رَسُولُ اللّهِ ذلِکَ فَباحَ فی مَجْمَعٍ مِنْ قُرَیْشٍ بِما کانَ یَکْتُمُهُ فَقالَ: کَیْفَ اَنْتُمْ مَعاشِرَ قُرَیْشٍ وَ قَدْ کَفَرْتُمْ بَعْدی ثُمَّ رَأَیْتُمُونی فی کَتیبَةٍ مِنْ اَصْحابی اَضْرِبُ وُجُوهَکُمْ وَ رِقابَکُمْ بِالسَّیْفِ.

قالَ فَنَزَلَ جَبْرَئیلُ علیه السلام فَقالَ: یا مُحَمَّدُ قُلْ اِنْشاءَ اللّهُ اَوْ یَکُونُ ذلِکَ عَلِیُّ بْنُ اَبی طالِب علیه السلام اِنْ شاءَ اللّهُ، فَقالَ رَسُولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله: اَوْ یَکُونُ ذلِکَ عَلِیُّ بْنُ اَبی طالِب علیه السلام اِنْ شاءَ اللّهُ تَعالی، فَقالَ جَبْرَئیلُ علیه السلام واحِدَةٌ لَکَ وَاِثْنَتانِ لِعَلِیٍّ بْنِ اَبی طالِب علیه السلام وَ مَوْعِدُکُمْ السَّلامُ، قالَ اَبانُ: جُعِلْتُ فِداکَ وَ أَیْنَ السَّلامُ؟ فَقالَ علیه السلام یا اَبانَ السَّلامُ مِنْ ظَهْرِ الْکُوفَةِ؛ بعضی از قریشیان گفته بودند

ص:159

که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله، نظرش این است که بعد از وفاتش، رهبری حکومت اسلامی به اهل بیتش برمی گردد و این حرف را پیامبر صلی الله علیه و آله شنید. در یک مجمع که آنان تشکیل داده بودند، ظاهر شد و فرمود: «ای جماعت قریش! چطور می شود حال شما که بعد از من کافر می شوید و سپس مرا در میان لشکری از اصحابم می بینید که گردن شما را با شمشیر می زنم».

امام فرمودند: «در این هنگام جبرییل نازل شد و گفت: «ای محمد! بگو این کار را علی بن ابی طالب علیه السلام انجام می دهد، ان شاءاللّه تعالی». پس رسول خدا گفت: «این کار را علی علیه السلام انجام خواهد داد». سپس جبرییل گفت: «این رجوع و گردن زدن با شمشیر را یک بار شما انجام می دهید و دو بار علی بن ابی طالب علیه السلام و وعدگاه شما «سلام» است». ابان گفت: «فدایت شوم سلام کجا است؟» امام فرمودند: «ای ابان! پشت کوفه است».

ناگفته نماند این حدیث تصریح می کند به این که منافقین از اصحاب رسول خدا هم، در رجعت زنده و مجازات می شوند.

_ روایت سلام بن مستغیر از امام صادق علیه السلام که گفت: «لَقَدْ تُسَمُّوا بِاِسْمٍ اَمیرالمؤمنین ما سَمّی اللّهُ بِهِ اَحَداً اِلاّ عَلِیُّ بْنُ اَبی طالِب وَ ما جاءَ تَأویلُهُ، قُلْتُ: جُعِلْتُ فِداکَ مَتی یَجیئُ تَأویلُهُ؟ قالَ: اِذا جاءَتْ جَمَعَ اللّهُ اَمامَهُ النَّبییّنَ وَالْمُؤمِنینَ حَتّی یَنْصُرُوهُ وَهُوَ قَولُ اللّهِ {و اذ أخذ الله میثق النبیین لما ءاتیتکم من کتب و حکمة....و أنا معکم من الشهیدین}(1)فَیَوْمَئِذٍ یَدْفَعُ رَسُولُ اللّه ِ اللّواءَ الِی عَلِیِّ بْنِ اَبی طالِب علیه السلام فَیَکُونُ اَمیرُ الْخَلائِقِ کُلُّهُمْ اَجْمَعینَ، یَکُونُ الْخَلائِقُ کُلُّهُمْ تَحْتَ لِوائِهِ وَیَکُونُ هُوَ اَمیرُهُمْ فَهذا تَأویلُهُ(2)

حکام غاصب خلافت حضرت علی علیه السلام خودشان را به این عنوان نامیده اند، در حالی که خداوند هیچ کسی را غیر از علی بن ابی

ص:160

طالب علیه السلام به این نام [امیر المؤمنین] ننامیده است و تأویل آن هم هنوز نیامده است. گفتم: فدایت شوم تأویلش کی خواهد آمد؟ امام صادق علیه السلام فرمودند: آن وقت که انبیا و مؤمنین پیشاپیش علی علیه السلام گرد آیند تا به او کمک کنند و دلیلش فرمایش خداوند است که فرموده است: «و [یاد کن] هنگامی را که خداوند از پیامبران پیمان گرفت که هرگاه به شما کتاب و حکمتی دادم، سپس شما را فرستاده ای آمد که آنچه را که با شماست تصدیق کرد، البته به او ایمان بیاورید و حتماً یاری اش کنید. آن گاه فرمود: آیا اقرار کردید و در این باره پیمانم را پذیرفتید. گفتند: آری، گواه باشید و من با شما از گواهانم» پس در این هنگام رسول خدا صلی الله علیه و آله لوا (پرچم) را به علی بن ابی طالب علیه السلام می دهد. پس بر همه خلایق امیر می شود وهمه خلایق زیر لوایش گرد می آیند و این است تأویلش».

_ روایت جابر بن یزید جعفی از امام صادق علیه السلام که فرمود:

«اِنَّ لِعَلِیٍّ فِی الاَْرْضِ کَرَّةٌ مَعَ الْحُسَیْنِ اِبْنِهِ صَلَواتُ اللّهِ عَلَیْهِما یَقْبَلُ بِرَایَتِهِ حَتّی یَنْتَقِمَ لَهُ مِنْ بَنی اُمَیَّةِ وَمُعاوِیَةَ وَمَنْ شَهِدَ حَرْبَهُ ثُمَّ یَبْعَثُ اللّهُ اِلَیْهِمْ بِاَنْصارِهِ یَوْمَئِذٍ مِنْ اَهْلِ الْکُوفَةِ ثَلاثینَ اَلْفاً وَ مِنْ سایِر النّاسِ سَبْعینَ اَلْفاً فَیَلْقاهُمْ بِصَفِّیْنَ مِثْلُ الْمَرَّةِ الاُْوْلی حَتّی یَقْتُلَهُمْ وَلا یَبْقی مِنْهُمْ مُخْبِرَاً ثُمَّ یَبْعَثُهُمُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ فَیُدْخِلَهُمْ اَشَدَّ عَذابِهِ مَعَ فِرْعُونَ وَآلِ فِرْعُونِ. ثُمَّ کَرَّةٌ اُخْری مَعَ رَسُولِ اللّهِ صلی الله علیه و آله حَتّی یَکُونَ خَلیفَةٌ فِی الاَْرْضِ وَتَکُونَ الاَْئِمَةُ علیهم السلام عُمّالُهُ وَ حَتّی یَبْعَثَهُ اللّهُ عَلانِیَةً...؛(1) برای علی علیه السلام برگشتنی است با امام حسین علیه السلام تا برای او از بنی امیه، معاویه و کسانی که با او جنگیدند، انتقام بگیرد. سپس خداوند برای او سی هزار نفر از اهل کوفه و هفتادهزار نفر از دیگران برانگیخته، پیشاپیش امیرالمؤمنان علیه السلام به سوی صفّین حرکت می کنند. مانند دفعه اول همه

ص:161

دشمنان را به قتل می رساند؛ حتی یک نفر گزارش گر هم از آنان باقی نمی ماند. سپس در روز قیامت خداوند مقتدر آنان را (بنی امیه و...) برمی انگیزد با فرعون و آل فرعون و شدیدترین عذاب را بر آنان وارد می سازد. سپس امیرمؤمنان علیه السلام را با رسول خدا صلی الله علیه و آله برگشت دیگری است، تا در روی زمین خلیفه باشد و امامان معصوم هم در این هنگام کارگزار او می باشند...».

د) روایاتی که پیام شان رجعت امام حسین علیه السلام است

_ محمد بن مسلم از حمران بن اعین و ابی الخطاب از امام صادق علیه السلام که گفت:

«اَوَّلُ مَنْ تَنْشَقُّ الاَْرْضُ عَنْهُ وَیَرْجِعُ اِلَی الدُنْیا اَلْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیٍّH، وَاِنَّ الرَّجْعَةَ لَیْسَتْ بِعامَّةٍ وَهِیَ خاصَّةٌ لا یَرْجِعُ اِلاّ مَنْ مَحَضَ الاْیمانَ مَحْضاً اَوْ مَحَّضَ الشِّرْکَ مَحْضاً؛(1) اولین کسی که زمین از او شکافته شود و به دنیا برگردد، حسین بن علیH است و امر رجعت عمومی نیست، بلکه خاص است؛ کسی برنمی گردد مگر ایمانش یا کفرش خالص باشد؛ [یعنی ایمان خالص به ظهور امام غایب و رجعت داشته باشد و یا شدیداً این مسئله را انکار کند]».

_ حمران بن اعین از امام باقر علیه السلام نقل می کند که فرمود: «اِنَّ اَوَّلَ مَنْ یَرْجِعُ لِجارِکُمُ الْحُسَیْنُ علیه السلام فَیَمْلُکُ حَتّی تَقَعَ حاجِباهُ عَلی عَیْنَیْهِ مِنَ الْکِبَرِ؛(2) اول کسی به همسایگی شما برمی گردد، [امام] حسین علیه السلام است؛ حکومت طولانی می کند تا این که در اثر پیری ابروهایش روی چشم هایش را می پوشاند».

یونس بن ظبیان از امام صادق علیه السلام نقل می کند که فرمود: «اِنَّ الَّذی یَلی

ص:162

حِسابَ النّاسِ قَبْلَ یَوْم الْقِیامَةِ اَلْحُسَیْنُ بْنُ عَلِیّH، فَاَمّا یَوْمَ الْقِیامَةِ فَاِنَّما هُوَ بَعثٌ اِلَی الْجَنَّةِ وَبَعْثٌ اِلَی النّارِ؛(1) کسی که پیش از روز قیامت به حساب مردم رسیدگی می کند، امام حسین علیه السلام است و اما روز قیامت مردم برانگیخته شده یا به بهشت می روند یا به جهنم».

و روایات بسیار دیگری که پیام همه رجوع امام حسین علیه السلام است.

ص:163

ص:164

ص:166

در این بخش به دو مطلب اشاره می کنیم:

1. پاسخ به بعضی از شبهات که از طرف مخالفین رجعت مطرح شده است.

2. ذکر نام بعضی از فحول و اوتاد شیعه امامیّه که در زمینه رجعت کتاب نوشته اند.

مخصوص امت اسلامی است. چون هیچ گروهی از امت اسلام به برکت دین مبین اسلام و پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و جانشینان معصومش، مبتلا به هلاکت هایی مانند هلاکت قوم فرعون، ثمود، عاد و... نشده اند و تاریخ اسلام از چنین هلاکت هایی سراغ ندارد.

مراد از کلمه حرام هم، ممتنع بودن رحمت خدا بر آنان است؛ پس مفهوم آیه چنین است:

رجوع آنان که در اثر نافرمانی در دنیا هلاک شده اند، به دنیا محال است؛ اما در قیامت قطعا زنده و مجازات خواهند شد. پس آیه شریفه اولاً، مربوط به اقوام گذشته و قبل از اسلام است. ثانیا، مربوط به آخرت است؛ پس این منافات با رجعت عده ای از امت اسلام در دنیا بعد از مرگ شان ندارد.

هیچ گونه منافات ندارد؛ زیرا اولاً، این آیه حاکی از یک قانون کلی است که مرگ و طبیعت آن مقتضی عدم رجوع و بازگشت است و این کلیت با دلیل بدین معنا مخصص منفصل، قابل تخصیص است و آن مخصص ادلّه رجعت از آیات و روایات است که به بعضی از آن ها اشاره کردیم.

ثانیاً، با توجه به آیات قبل، این آیه در مقام احتجاج خداوند حکیم با مشرکین بت پرست و کفار قریش است و اصلاً ربطی به مسئله رجعت ندارد. چون مکرراً اشاره شد و بزرگان امامیّه نوشته اند و در روایات وارد شده است که رجعت مخصوص دو طایفه از امت اسلام است؛ طایفه ای که ایمان محض و طایفه ای که کفر محض نسبت به رجعت داشته باشند. حتی پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به صورت کلی از رجعت خبر داده است و شیعه و سنی در منابع خودشان نقل کرده اند. از زمخشری در تفسیر کشاف و بزرگان اهل سنت از حذیفه یمانی نقل کرده اند که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرموده است:

«اَنْتُمْ اَشْبَهُ الاُْمَمِ سَمْتا بِبَنی اِسرائیلَ لَتَرْکَبُنَّ طَریقَهُمْ حَذوَ النَّعْلِ بِالنَّعْلِ وَ الْقِذَّةِ بِالْقِذَّةِ حَتّی اَنّی لااَدْری اَتَعْبُدُونَ الْعِجْلَ اَمْ لا؛(1) شما امت اسلام از جهت سمت و سو، از دیگر امت ها به بنی اسراییل شبیه تر هستید؛ به طوری که سوار راه و روش آنان می شوید، مانند جفت نعلین و دو گوش اسب تا این که نمی دانم گوساله پرست هم می شوید یا نه؟»

این روایت که بعضی از اخبار اهل سنت در این مورد می باشد؛ حاکی از متابعت امت اسلامی از امت های بنی اسراییل در طغیان کردن بر علیه آیین پیامبران خداست و یکی از مواردی که در میان بنی اسراییل رخ داده، زنده شدن جماعتی مانند هفتاد نفر از قوم موسی و زنده شدن عزیر نبی،

ص:169

بعد از مردنش است.

1_ مناظره سید حِمیریS با سوّار قاضی، در مجلس منصور دوانقی

حارث ابن عبداللّه رِبعی می گوید: در مجلس منصور دوانقی بودم. او بر «جسر اکبر» بود و قاضی سوّار همراهش. سید حمیری (شاعر اهل بیت) هم در حضورش شعر می خواند:

اِنَّ الالَهَ الَّذی لا شَیْئَ یُشْبِهُهُ

 آتاکُمُ الْمُلْکَ لِلدُّنْیا وَ لِلّدینِ

آتاکُمُ اللّه ُ مُلْکَا لا زَوالَ لَهُ

 حَتّی یُقادَ اِلَیْکُمْ صاحِبُ الصّینِ

وَ صاحِبُ الْهِنْدِ مَأخُوذٌ بِرُمَّتِهِ

 وَ صاحِبُ التُّرکِ مَحْبُوسٌ عَلی هُونٍ

خدایی که شبیه و نظیر ندارد، حکومت دنیا و دین را به شما داده است.

خداوند به شما حکومت پایدار داده است تا این که حاکم چین به پیش شما اسیر آمده است.

و حاکم هند با دار و دسته اش بازداشت شده و حاکم ترک با خواری در زندان است.

او این قصیده را می خواند و منصور خوش حال بود.

سوّار گفت: «ای امیرمؤمنان! چنان که با زبانش مدح شما را می گوید، در قلبش نیست. همانا غیر از شما را دوست می دارد. او همیشه بر دشمنی شما اصرار می ورزد».

سیّد گفت: «قسم به خدا او دروغ گو است و من در مدح تو راست گو هستم و او را حسد وادار کرده که چنین بگوید؛ چون شما را خوش حال

ص:171

می بیند. من دوستی را نسبت به شما آل عبّاس از پدر و مادر یاد گرفته ام. در حالی که او و قومش هم در زمان جاهلیت و هم در زمان اسلام، دشمن شما خانواده بوده اند و خداوند مقتدر در حق خانواده این مرد بر پیامبرش در سوره حجرات این آیه را نازل فرمود:إِنَّ الَّذِینَ یُنَادُونَکَ مِنْ وَرَاءِ الْحُجُرَاتِ أَکْثَرُهُمْ لاَ یَعْقِلُونَ * إِنَّ الَّذِینَ یُنَادُونَکَ مِنْ وَرَاءِ الْحُجُرَاتِ أَکْثَرُهُمْ لاَ یَعْقِلُونَ

پس منصور گفت: «راست گفتی». سوّار گفت: «یا امیرالمؤمنین! او قائل به رجعت است و شیخین را ناسزا می گوید و به زشتی یاد می کند». سید حمیری گفت: «این که او می گوید من قائل به رجعت هستم، درست؛ من با این دلیل قائل به رجعت هستم که خداوند متعال می فرماید: و یوم نحشر من کل امة فوجا (1) و در جای دیگر می گوید: و حشرنهم فلم نغادر منهم أحداً». (2)

از این ها درمی یابیم که حشر دو نوع است، یکی تمام و دیگری خاص و خداوند سبحان می فرماید: قالوا ربنا أمتنا إثنتین و أحیینا اثنتین(3)،فاماته الله مائة عام ثم بعثه (4)و الم تر الی الذین خرجوا من دیرهم و هم الوف حذر الموت فقال لهم الله موتوا ثم احیهم.(5)جاثیتُ سَوّاراً اَبا شَمْلَةٍ

عِنْدَ الاِْمامِ الْحاکمِ الْعادِلِ

پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله در مورد روز قیامت فرموده است: «مغروران و متکبران در روز قیامت به صورت ذرّه کوچک محشور می شوند». و نسبت به

ص:172

رجعت فرموده است: «هر جریانی که در بنی اسراییل اتفاق افتاده است، مانند آن در امت من هم اتفاق خواهد افتاد بدون کم و زیاد». حذیفه یمانی گفته است: «بعید نیست که خداوند مقتدر جماعت زیادی را از این امّت به صورت میمون و خوک مسخ کند».

پس رجعتی که من به آن معتقد هستم، چیزی است که هم قرآن به آن اقرار کرده است و هم سنّت و من معتقد هستم که خداوند مقتدر سوّار را به صورت سگ یا میمون یا خوک و یا ذرّه کوچک به دنیا برمی گرداند، چون او، هم جبّار، هم متکبر و هم کافر است.

منصور از این گفته سید بسیار خندید و او دوباره این بیت را خواند:

جاثیتُ سَوّاراً اَبا شَمْلَةٍ

عِنْدَ الاِْمامِ الْحاکِمِ الْعادِلِ(1)

_همنشین سوار ابوشمله_(2)_ شدم نزد فرمانروای دادگر._

2_ اعتراف زمخشری: ذوالقرنین در میان مسلمین

سیّد بن طاوس می گوید: «بیش از آن که شیعه می گوید، در خبرهای اهل سنّت دیدم که مولای ما علی علیه السلام، بعد از ضربه زدن ابن ملجم بر حضرتش و بعد از شهادت به دنیا برمی گردد؛ همچنان که ذوالقرنین برگشت.

پس یکی از آن خبرها، نقل زمخشری در کشاف، در حدیث ذوالقرنین است که از علی علیه السلام نقل شده است که فرمودند: «سُخِّرَ لَهُ السَّحابُ وَمُدَّت لَهُ الاَسبابُ وَبُسِطَ لَهُ النُّورُ؛ ابر در تسخیر او بود، اسباب برایش فراهم و نور برای

ص:173

او گسترده شد». از علی علیه السلام پرسیدند که به چه سبب ذوالقرنین به آن مقام نایل گشت؟ فرمودند: «اَحَبَّ اللّهَ وَ اَحَبَّهُ؛ چون او خدا را دوست می داشت و خدا هم او را دوست داشت».

ابن کوّا پرسید: «ذوالقرنین که بود؟ آیا پادشاه بود، یا پیامبر؟» علی علیه السلام فرمودند: «نه پادشاه بود و نه پیامبر، بلکه بنده صالح بود، در راه خدا، یک بار از طرف راست سرش ضربت خورد و شهید شد. خداوند او را زنده کرد. پس از طرف چپ سرش ضربت خورد و شهید گشت. بعد دوباره خدا او را زنده کرد و از این جهت او را ذوالقرنین نامیدند؛ مثل او در میان شما هم هست؛ یعنی علی علیه السلام».

در کتاب های خبری مخالفین باز دیدم. جماعتی از مسلمانان بعد از موت شان، قبل و بعد از دفن زنده شده، صحبت کرده و حدیث گفتند، سپس مردند. از جمله روایتی که حاکم نیشابوری در تاریخش نقل کرده است، در حدیث حسام فرزند عبدالرحمن از پدرش، از جدّش که قاضی نیشابور بود. مردی بر او داخل شد و گفته شد که پیش این مرد، حدیث عجیبی است. قاضی گفت: «آن چیست؟»

مرد گفت: «من نبّاش بودم و قبرها را نبش می کردم. زنی مرده بود تصمیم بر نبش قبر او گرفتم، با مردم بر قبرش نماز خواندم. شب شد و هوا تاریک گردید. رفتم قبرش را نبش کردم و دست به کفنش بردم. تا کفنش را درآورم؛ زن گفت: «سبحان اللّه، مردی از اهل بهشت، کفن زنی از اهل بهشت را درمی آورد». سپس گفت: «آیا تو نمی دانی از کسانی هستی که بر من نماز خواندی و خداوند مقتدر کسی که بر من نماز خواند را بخشید».

از این دست قضایا که بر زنده شدن و رجعت مردگان اشاره دارد، در میان کتاب ها و اخبار خود مخالفین رجعت نیز بسیار است و می توان به عنوان دلیل و برهان از منابع خودشان استفاده و قضیه رجعت را به

ص:174

اثبات رسانید. البته، بنا بر اختصار همین موارد کافی است.

صدها جلد کتاب برای جامعه اسلامی به یادگار مانده است. بنا بر شمارش نجاشی هفتاد و هشتمین کتاب او، کتاب رجعت است.

یکی از سؤالاتی که مطرح می شود این است که وقتی امام زمان غایب است و مردم دست رسی به او ندارند، چطور می تواند امام و رهبر جامعه و مردم باشد؟

جواب: به این پرسش به چند وجه می توان جواب مختصر داد.

اولاً، چنین پرسشی خلط است بین نبودن علم و علم به نبود و قرار دادن اولی به جای دوّمی.

بزرگ ترین جهل و نادانی بشر، جهل در تحلیل مسایل دینی و علمی است که انسان توان تشخیص و تحلیل آن را نداشته باشد.

پس نداشتن علم و عدم آگاهی به فواید وجود آن حضرت در پس پرده غیبت، پشت ابرهای جهل و ظلم آدمیان، دلیل بر نبودن فایده نیست؛ زیرا شکی نیست در این که عقل بشر نمی تواند در اعماق بسیاری از مسایل مهم عالم تکوین و تشریع شناگر شده و علل و مصالح آن ها را کشف کرده و دریابد.

از این رو، مقتضای منزه دانستن افعال خداوند متعال، از عبث و لغویت، تسلیم شدن در مقابل تشریع است. به شرط وصول مدارک صحیح آن مسایلی که حکمتش را نمی دانیم. چنان که در مورد وجود و غیبت امام زمان. روایات متواتر به ما رسیده که تنها به بخشی از آن ها اشاره گردید. اگرچه حکمت اصلی طولانی شدن غیبت یوسف زهراI را

ص:179

نمی دانیم.

ثانیاً، غایب بودن امام زمان.، به این معنی نیست که آن حضرت در امور جاریه در عرصه زندگی جامعه که از جانب پروردگار جهان به او محوّل شده است، تصرفاتی نداشته باشد؛ بلکه می تواند به اذن خدا در امور محوّله، اقداماتی را انجام داده و تصرفاتی بکند. شاهد بر مدعای ما، صریح قرآن کریم است، درباره هم صحبت حضرت موسی علیه السلام که خود یکی از پنج پیامبر بزرگ و صاحب شریعت بوده و آن هم صحبت (حضرت خضر) هم یکی از اولیای خدا و در عین حال غایب بود. با این حال موسی علیه السلام از وجود او استفاده کرد و دست به نامعلوم هایش یافت. چنان چه خداوند از این راز پرده برداشته و حکایت می کند که موسی کلیم علیه السلام به امر خدا با رفیقش در پی داستانی می رفت:

فَوَجَدَا عَبْدًا مِنْ عِبَادِنَا آتَیْنَاهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنَا وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًا*قَالَ لَهُ مُوسَیٰ هَلْ أَتَّبِعُکَ عَلَیٰ أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْدًا

«یکی از بندگان ما را پیدا کرد. آن بنده ای که از جانب خود به او رحمت گسترده و دانش یاد داده بودیم. موسی به او گفت: آیا اجازه می دهی همراه تو باشم و از آن دانشی که آموخته ای به من هم بیاموزی».

از این آیه کریمه دو نکته استفاده می شود:

1_ با وجود این که موسی علیه السلام صاحب شریعت و یکی از پنج پیامبر اولوالعزم خدا بود، باز هم نیازمند به اضافه کردن علم و دانش و اطلاعات است.

2_ مستفیض شدن پیامبر اولوالعزم از ولیّ

ص:180

غایب باشد و در عین حال از این قبیل تصرفات و افاضات داشته باشد و اولیای خدا به محضرش شرفیاب شده و مستفیض شوند، با واسطه یا بلا واسطه. چنان که می دانیم حضرت در موسم حج حاضر شده، مناسک حج را به جا می آورند، مصاحب حجاج شده و در مجالس آنان حاضر می شوند، اگرچه حاجیان او را نمی شناسند.(1)

ثالثاً، عموم مردم امکان وصول به محضر حضرت را در زمان غیبت او ندارند؛ اما وصول خواصّ مسلّم است و صالحین امّت اسلامی به محضرش شرفیاب شده و از نور جمال و کمالش که مقتبس از نور لایزال الهی است، استفاده کرده و از ابر بهاری اش دل های سوخته شان را سیراب کرده و می کنند. این مسئله طبق مستندات بسیار از صلحا و اولیا، بارها و بارها به اثبات رسیده و روایات و حکایات در این مورد بیش از حدّ تضافر است. چنان که به بعضی از آن ها در بخش معجزات آن حضرت اشاره کردیم.(2)

رابعاً، تصدّی امام غایب در امور ظاهریه و شئون حکومت و تصرف در آن ها منحصر به قیام و حضور شخص او نمی باشد؛ بلکه در آن امور به دیگران حق تصرف و تولیت داده و آنان بالمباشرة انجام وظیفه می کنند؛ چنان که هم در غیبت صغری و هم در غیبت کبری دستورهای لازمه را

ص:181

صادر می فرمایند.

داشت. خدای _ تبارک و تعالی _ رویش را سفید و درخشنده گرداند و لغزش هایش را ببخشد».

الْواقِعَةُ فَارْجِعُوا فیها اِلی رُواةِ حَدیثِنا فَاِنَّهُمْ حُجَّتی عَلَیْکُمْ وَ اَنَا حُجَّةُ اللّهِ عَلَیْهِمْ؛ اما در حوادثی که روی می دهد، به راویان احادیث ما رجوع کنید که آن ها حجت من بر شما هستند و من حجت خدا بر آن ها هستم».(1)

البته نسبت به اوصاف و شرایط فقها و نواب عامّ، توقیعات دیگری هم هست که آن صفات، مانند: اعلم بودن، زاهد بودن، با تقوا بودن و حرص به دنیا و ریاست طلبی نداشتن و... در آن توقیعات درج شده که در مباحث خبر واحد، در اصول فقه و در مباحث ولایت فقیه به آن ها استشهاد و استدلال می شود.

با آن مقام نبوّت و رسالت از طرف خدا مأموریت یافت که برود به محضر حضرت خضر علیه السلام و از او حکمت بیاموزد. او با رفیقش رفتند و در کنار دریایی خضر علیه السلام را پیدا کردند. حضرت موسی درخواست مصاحبت نمود از خضر تا حکمت یاد بگیرد. ابتدا خضر نپذیرفت و گفت: «تو صبر نداری!» {قال انک لن تسطتیع معی صبراً}و با کلمه «لَنْ» گفت؛ چون «لَنْ» نفی ابدی می کند؛ یعنی هرگز در مقابل کارهایی که من انجام می دهم توان صبر نداری، پس استاد و شاگردی من و تو دوام پیدا نخواهد کرد. همان طور هم شد. استاد سه کار غیرمترقبه انجام داد. 1_ کشتی را سوراخ کرد. 2_ پسربچه بی گناه را کشت؛ 3- دیوار خراب شده قریه را که اهلش به موسی و خضر آب و نان نداده بودند، تعمیر کرد. موسی در هر سه مورد به خضر اعتراض نمود؛ چون حکمت این کارها را نمی دانست.

پس موسی با مقام نبوت از مصالح آن سه مورد بی اطلاع بود و بر خضر خورده گیری و اعتراض کرد، خضر هم گفت:

هذا فراق بینی و بینک؛ «از این جا باید جدا شویم!».

جایی که عقاب پر بریزد

از پشه لاغری چه خیزد؟

پس عقل بشری، بسیاری از مصالح و مفاسد اموری را که پشت پرده است هرگز نمی دانند، مگر این که خداوند حکیم یاد انسان بدهد؛ چنان که به خضر علیه السلام آموخته بود.

بنابراین، قاصر بودن عقول ما از درک اسباب غیبت امام زمان نمی تواند دلیل انکار روایات متضافر شود.

ص:186

در نتیجه باید یا دنباله رو عقل قاصر باشیم و روایات را طرح کنیم و یا روایات را بگیریم و عقل مان را در پرتو آن ها رشد بدهیم. قطعاً اعتراف به قصور عقل مان بهتر است از طرح روایات. چون عقل اگر چه یکی از حجج الهی است؛ مسلماً متأخر است از روایات. پس با وجود روایات صحیحه مستند و مدلّل، حتی اگر عقل بر خلاف آن ها حکم کند، هرگز اعتنا به آن نخواهد شد.

شکنجه می کنند که اگر آن فرد خود امام زمان است، او را بکشند یا اگر از آن حضرت اطلاع دارد اعتراف کند.(1)

چنین گزارش هایی از اقدامات آنان، اگر صحت داشته باشد، براساس نقل هایی است که مشرفین به ناحیه مقدسه ابراز کرده اند؛ چنان که در بخش معجزات آن حضرت به بعضی از آن ها اشاره گردید.

بنابراین، اگر ولی عصر حاضر (امام زمان.) هم از پرده غیبت بیرون آید، حکام ریاست طلب، هرگز خود را کنار نمی کشند تا حکومت را در اختیار آن حضرت قرار بدهند؛ بلکه اقدام به ترور و قتل او می نمایند تا نور الهی را خاموش کنند.

بر همین اساس، مصلحت الهی اقتضا بر غیبت آن حضرت کرده است تا هم مدعیانی که ادعا می کنند ما دنیا را اصلاح می کنیم و دم از آزادی، عدالت و... که همیشه وسیله عوام فریبان قرار گرفته _ می زنند، امتحان بدهند و هم بر همگان ثابت شود که عملی کردن آرمان های حکومت عدل و انصاف فقط به دست باکفایت حجت خدا و امام معصوم علیه السلام، محقق خواهد شد.

امام غایب از نظر مستور می ماند و مردم را می بیند؛ امّا مردم او را نمی بینند تا این که مشیت خدا، اقتضای ظهورش را کند.

1_ پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: «لابُدَّ لِلْغُلامِ مِنْ غَیْبَةٍ یُخافُ فیها القَتْلُ(2)؛ به ناگزیر او باید غائب شود، چون در آن مدت ترس از قتل هست».

2_ زراره از امام باقر علیه السلام نقل می کند که فرموده اند: «انَّ لِلْقائِم غَیْبَةً قَبْلَ اَنْ

ص:188

یَقوُمَ.؛(1) همانا برای قائم، پیش از قیامش غیبتی هست. گفتم: «برای چه؟» فرمودند: «یخاف؛ از ترس». گفتم: «یعنیِ القَتل؛ یعنی [ترس از] قتل و کشته شدن».

در روایت دیگر آمده است: «یَخافُ عَلی نَفْسِهِ الذِّبْحَ؛(2) بر جانش می ترسد که ذبحش کنند».

3_ امام صادق علیه السلام فرمودند: «یُمْسی مِنْ اَخْوَفِ النّاسِ وَیُصْبِحُ مِنْ آمِنِ النّاسِ...؛(3) شب که می کند بیش از همه در حالت ترس و صبح که می کند بیش از همه در امان است».

4_ امام کاظم علیه السلام فرمودند: «لَهُ غَیْبَةٌ یَطُولُ اَمَدُها خَوْفاً عَلی نَفْسِهِ مِنَ الْقَتْلِ یَرْتَدُّ فیها قَوْمٌ وَ یَثْبُتُ آخَرونَ؛(4) برای او از ترس کشته شدن، غیبتی است که مدتش بس دراز خواهد بود. در آن دوران گروهی از دین خارج می شوند و گروه دیگری ثابت می مانند».

5_ در مفاتیح الجنان، در زیارت روز جمعه این چنین می خوانیم: «السّلامُ عَلَیْکَ اَیُّهَا الْمُهذَّبُ الخائِفُ؛ درود بر تو ای پاکیزه ترس ناک!» یعنی در عین حال که خون کسی بر ذمه اش نیست که از ترس آن مخفی بماند، باز هم همیشه در حالت ترس است.

شاید این عبارت (مهذب خائف)، اشاره ای باشد به حالت حضرت موسی کلیم علیه السلام که خائف بود، چون از قبطیان کسی را کشته بود، لذا:

ص:189

«فَخَرَجَ مِنْها خائِفَاً یَتَرَقَّبُ؛ [از مصر] خارج شد [و به مدین رفت] چون از آنان می ترسید که دستگیرش کنند و بکشند». ولکن امام زمان در عین حال که کسی را نکشته، از دشمنان خائف است.

در پایان از باب اتمام حجت، جواب اصلی را از خود آن حضرت نقل می کنیم که به سفیر دومش محمّد بن عثمان فرموده است: «... وَاَمّا عِلَّةُ ما وَقَعَ مِنَ الْغَیبَةِ فَاِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ یَقُولُ: یا ایها الذین امنوا لا تسئلوا ان اشیاء ان تبد لکم تسوکم(1)

اِنَّهُ لَمْ یَکُنْ اَحَدٌ منْ آبائی اِلاّ وَقَعَتْ فی عُنُقِهِ بیعَةٌ لِطاغِیَةِ زَمانِهِ وَ اِنّی اُخْرِجُ حینَ اَخْرُجُ وَ لابَیعَةَ لاَِحَدِ الطَّواغیتِ فی عُنُقی وَ اَمّا وَجْهُ الاِْنْتِفاعِ بی فی غَیْبَتی فکَالاِْنْتِفاعِ بِالشَّمْسِ اِذا غَیَّبَتْها عَنِ الاَْبْصارِالسَّحابُ وَ اِنّی لاََمانٌ لاَِهْلِ الاَْرْضِ کَما اَنَّ النُّجوُمَ اَمانٌ لاَِهلِ السَّماءِ فَأَغلِقُوا بابَ السُّؤالِ عَمّا لا یَعْنیکُم و َلا تَتَکَلَّفوُا ما کُفیتُمْ، وَاَکْثِروا مِنَ الدُّعاءِ فَاِنَّ فی ذلِکَ فَرَجُکُمْ، وَالسَّلامُ عَلی مَنِ اتَّبَعَ الْهُدی؛ اما در مورد علّت غیبت، خدای _ تبارک و تعالی _ می فرماید: «ای کسانی که ایمان آورده اید، هرگز نپرسید از مسایلی که اگر فاش شود شما را اندوهگین کند». هر یک از پدران من بیعتی از طاغوت های زمان شان به گردن داشتند؛ ولی من به هنگام ظهور، بیعت احدی از طاغوت ها را به گردن نخواهم داشت. اما چگونگی انتفاع مردم از وجود من در زمان غیبت، همانند انتفاع آن ها از خورشید است، هنگامی که ابرهای تیره آن را بپوشانند. من امان هستم بر اهل زمین چنان که ستارگان امان بر اهل آسمان هستند. در مورد چیزهایی که به شما سودی نخواهد داشت، پرسش نکنید و در مورد آنچه به شما بیان شده، خود را به زحمت نیندازید و در رابطه با تعجیل فرج بسیار دعا کنید که فرج شما نیز در آن است و سلام بر کسی که

ص:190

هدایت گر پیروی کند».

پیامهای این توقیع شریف

1_ تقیّه که یکی از رمز و رازهایی است که مکتب اسلام آن را تأسیس کرده _ اگر نگوییم امضا فرموده است _ چون با دقت نظر درمی یابیم که تقیه یک امر عقلایی است. می توان گفت از بدو پیدایش مکتب اسلام، مسئله تقیه وجود داشته است به طوری که حتی در همان صدر اسلام، هر یک از مسلمانان که تقیه در پیش نمی گرفت در دست مشرکین مکه کشته و یا شکنجه می شد؛ مانند پدر و مادر عمار، بلال و...؛ ولی هر کسی تقیه می کرد از دست آنان جان سالم به در می برد، مانند خود عمّار که تقیه کرده، نجات یافت و آیه شریفه {الا من اکره و قلبه مطمئن بالایمن(1)در حقش نازل شد.

خلاصه اگر بگوییم که شخص پیامبر اسلام تقیه نکرد؛ قطعاً یازده امام معصوم از امیرالمؤمنین تا فرزندش امام حسن عسکری، در مقابل طاغوت های زمان خود تقیه کردند. ولی آخرین حجت خدا، امام زمان در برابر هیچ طاغوتی تقیه نکرده و بیعت نخواهد نمود.

2_ امام زمان سبب امان اهل زمین است. چنان چه در روایات دیگر داریم که اگر حجت خدا روی زمین نباشد، زمین در اثر گناهانی که انسان ها انجام می دهند آن ها را فرو می برد: «لَوْ لاالْحُجَّةُ لَساخَتِ الاَْرْضُ بِاَهلِها».

3_ مهم ترین پیام این است که به دوست داران و منتظران خویش بفهماند که باید هوشیار باشند و اگر می خواهند از منتظران حقیقی به شمار آیند، باید خود را اصلاح کرده و برای فرج آن حضرت بسیار دعا کنند و

ص:191

و به گونه ای رفتار نمایند که تمام حرکات و سکنات شان و قول و فعل شان، همه رنگ و بوی یک منتظر حقیقی را داشته باشد.

پرسش سوم: طول عمر حضرت

با وجود این که بیش از یک هزار و صد و هفتاد سال از عمر مبارک امام زمان. می گذرد آیا طبیعتاً انسان بدین مدت طولانی زنده می ماند؟

جواب: به این پرسش هم می توان به دو نحوه پاسخ داد.

1_ جواب نقضی

جواب نقضی در مورد وقوعش می باشد، یعنی انسان هایی بوده و هستند که عمر طولانی را گذرانده اند. به عنوان مثال: قرآن کریم با صراحت می فرماید که نوح نبی در میان قومش 950 سال عمر کرد: {فلبث فیهم الف سنة إلاخمسین عاماً فاخذهم الطوفان و هم ظلمون}(1)«او در میان آنان پنجاه سال کم از هزار (950) سال بماند و آنان را دعوت به یکتاپرستی کرد؛ سرانجام طوفان آنان را هلاک ساخت، چون ستم گر بودند».

تازه این مدت قبل از طوفان بوده است. بعد از طوفان، تاریخ بیش از 1500 سال عمر این پیامبر بزرگ خدا را در خود ثبت کرده است که مجموع عمر بابرکتش، پیش از طوفان و بعد از آن حدود 2500 سال بوده است و 2700 سال هم گفته اند.

دوّمین پیامبر که عمر طولانی دارد و هنوز هم زنده است حضرت عیسی بن مریم علیه السلام است. قرآن در این مورد به صراحت می گوید

ص:192

{و ما قتلوه یقیناً*بل رفعه الله الیه و کان الله عزیزاً حکیماً}(1)

«قطعاً او را نکشته اند؛ بلکه خدا او را به سوی خود بالا برده، چون خدا مقتدر و صاحب حکمت است».

از آن جا که یهودیان ادّعا کردند که عیسی مسیح را کشته اند و مسیحیان هم آن را باور دارند، خداوند حکیم این ادّعا و باور را با صراحت آیه فوق باطل می کند.

در ادامه آیه شریفه تأکید می فرماید:

وَإِنْ مِنْ أَهْلِ الْکِتَابِ إِلَّا لَیُؤْمِنَنَّ بِهِ قَبْلَ مَوْتِهِ ۖ وَیَوْمَ الْقِیَامَةِ یَکُونُ عَلَیْهِمْ شَهِیدًا(2)؛ «نیست هیچ کسی از اهل کتاب، مگر این که قطعاً به عیسی مسیح، قبل از مرگش ایمان خواهد آورد و روز قیامت هم بر علیه یهود گواه باشد».

طبق روایات وارده، در تفسیر این آیه، آن اتفاق (ایمان آوردن اهل کتاب

-یهود و نصارا- به حضرت مسیح؛ در زمان ظهور مهدی موعود، روی خواهد داد. در آن زمان حضرت مسیح به امر خدا از آسمان به زمین می آید و پشت سر حضرت مهدی نماز می خواند. در این وقت، اهل کتاب هم به او ایمان می آورند. پس هم اکنون که سال 1431 هجری قمری (مصادف با سال 2011 میلادی است، عیسی مسیح بیش از دوهزار سال عمر کرده و نزدیک به یک هزار سال سنش از مهدی موعود، بیش تر است و با آن بزرگوار خواهد آمد.

ص:193

همان خدایی که حضرت مسیح را بیش از دوهزار سال زنده نگه داشت برای مصلحت و حکمتی، برایش خیلی آسان است که امام زمان. را زنده و جوان نگه بدارد.

حضرت خضر علیه السلام؛ در مورد این شخصیت عظیم الشأن قرآن بیانی دارد:

فَوَجَدَا عَبْدًا مِنْ عِبَادِنَا آتَیْنَاهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنَا وَعَلَّمْنَاهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْمًا(1)«موسی با رفیقش یکی از بندگان ما را پیدا کردند که به او رحمت و علم داده ایم».

اجماع مفسرین شیعه و سنّی بر آن است که آن بنده، همان خضرعلیه السلام بود و همه زنده و جاوید بودن او را به رسمیت شناخته و همه اقوام، ملل و مذاهب مختلف یهود، نصارا و اسلام آن را پذیرفته اند.

اگر عمر حضرت خضر را از زمان حضرت موسی علیه السلام حساب کنیم، او هم اکنون در حدود شش هزار سال سن دارد. طبق مدارک و اسناد او همیشه در فرمان امام زمان علیه السلام به سر می برد و به هر کجا و هر امری نیاز باشد او را می فرستد و تا پایان عمر جهان، زنده خواهد ماند.

طبق روایات، اصلاً فلسفه عمر طولانی حضرت خضرعلیه السلام، طولانی بودن غیبت امام غایب است. چنانکه امام صادق علیه السلام در بیاناتی می فرماید:

«اِنَّ اللّه َ تَعالی اَدارَ فِی الْقائِمِ مِنّا ثَلاثَةً اَدارَها لِثَلاثَةٍ مِنَ الرُّسُل، قَدَّرَ مَوْلِدَهُ تَقْدیرَ مُوْلَدِ مُوسی، وَ قَدَّرَ غَیْبَتَهُ تَقْدیرَ غیبَةِ عیسی وَ قَدَّرَ اِبْطائَهُ تَقْدیرَ اِبْطاءِ نُوحٍ وَ جَعَلَ مِنْ بَعْدِ ذلِکَ عُمْرَ الْعَبْدِ الصّالِحِ دَلیلاً عَلی عُمْرِهِ؛ خدای _ تبارک و تعالی _ سه ویژگی سه تن از پیامبران را در قائم ما جاری ساخته است؛ ولادت او را هم چون ولادت حضرت موسی قرار داده، غیبت او را همانند غیبت حضرت عیسی

ص:194

مقدر فرموده، عمر طولانی او را چون عمر طولانی حضرت نوح قرار داده و به بنده صالح خود (حضرت خضر)، عمر طولانی داده تا دلیل عمر طولانی او باشد».

و در حدیث دیگر در همین رابطه می فرماید:

«وَاَمَّا الْعَبْدُ الصّالِحُ الْخِضْرُ فَاِنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَتَعالی ما طَوَّلَ عُمْرَهُ لِنُبُوَّةٍ قَدَّرَها لَهُ، وَ لا لِکِتابٍ یُنَزَّلُ عَلَیْهِ وَلا لِشَریعَةٍ یَنْسَخْ بِها شَریعَةَ مَنْ کانَ قَبْلَهُ مِنَ الاَْنْبِیاءِ وَ لا لاِِمامَةٍ یُلْزِمُ عِبادَهُ الاِْقْتِداءَ بَها وَ لا لِطاعَةٍ یُفْرِضُها لَهُ، بَلْ اِنَّ اللّهَ تَبارَکَ وَتَعالی لَمّا، کانَ فی سابِقِ عِلْمِهِ اَنْ یُقَدِّرَ فی عُمْرِ الْقائِمِ فی اَیّامِ غَیْبَتِهِ وَعَلِمَ مِنْ اِنْکارِ عِبادِهِ لِمِقْدارِ ذلِکَ الْعُمْرِ فی الطُّولِ طَوَّلَ عُمْرَ الْعَبْدِ الصّالِحِ مِنْ غَیْرِ سَبَبٍ فَما اُوْجَبَ ذلِکَ اِلاّ لِعِلَّةِ الاِْسْتِدْلالِ عَلی عُمْرِ الْقائِمِ، وَلْیَقْطَعَ بِذلِکَ حُجَّةَ الْمُعانِدینَ لَئَلاّ یَکُونَ لِلنّاسِ عَلَی اللّهِ حُجَّةٌ؛(1) اما بنده صالح حضرت خضر علیه السلام که خدای _ تبارک و تعالی _ او را عمر طولانی داده است؛ برای این نیست که در آینده به پیامبری برگزیده شود یا کتابی بر او نازل و یا شریعتی برای او تشریع گردد تا توسط آن، ادیان سابق نسخ شود یا رهبری امّتی به او اعطا شود و اطاعتش واجب گردد؛ بلکه فقط برای این است که در علم ازلی خدای - تبارک و تعالی- مقدّر بود که عمر قائم ما در زمان غیبت بسیار طولانی باشد و می دانست که بسیاری از مردم این عمر بسیار طولانی را انکار خواهند کرد؛ خدای او (خضر) را عمر بسیار طولانی داد، بدون این که سبب دیگری داشته باشد، فقط برای این که با عمر طولانی او به عمر طولانی قائم استدلال گردد و بدین وسیله حجّت بر دشمنان لجوج تمام شود تا مردم را در پیش گاه خدا حجّتی نباشد».

پس ای عزیزان! این روایت از قول صادق آل محمد صلی الله علیه و آله که در واقع لسان

ص:195

اللّه است، بیان شده که فلسفه و راز عمر طولانی بنده صالح حضرت خضر را فقط و فقط حجّت و دلیل برای عمر طولانی مهدی موعود.، دانسته است؛ نه برای پیامبری و نه برای رهبری در آینده تا معاندان و منکران دیگر نتوانند بر مدعای خود اقامه حجت کنند. زیرا باب لجاجت باز است تا قیامت.

4_ جماعت زیادی به عنوان «معمّرین» در تورات، در سفر تکوین الاصحاح الخامس، جمله پنج ثبت گردیده است؛ از جمله آدم ابوالبشر، شیث نبی، نوح نبی، خضر و... البته در مورد کسانی که عمر طولانی داشته اند، بسیاری از نویسندگان و دانشمندان قدیم و جدید هم تألیفاتی دارند که می توان برای اثبات امکان عمر طولانی حضرت به آن ها استناد کرد:

1_ کتاب المعمّرین، نوشته ابی حاتم سجستانی؛

2_ کتاب البرهان علی صحة طول عمر الامام صاحب الزمان، نوشته علامه کراجکی؛

3_ بحارالانوار، جلد 51، از صفحه 225 تا 293؛

ضمناً جمعی از مؤلفین را در این مورد، شیخ صدوق در کتاب کمال الدین، صفحه 555، نام برده است.

2_ جواب حلّی

عمر طولانی، در حدّ ذاتش یا ممکن است و یا محال؛ شق سوّمی ندارد.

همان طور که استدلال شد صورت دوّمی باطل است؛ پس می ماند اوّلی که عمر طولانی ذاتاً ممکن است.

به عقیده مذاهب آسمانی، همه شئون مخلوقات در قبضه و اختیار آفریدگار جهان است و یکی از آن شئون حیات و ممات جانداران است؛ آن

ص:196

حضرت هم که حیات، غیبت و دیگر امورش با عنایت خدای سبحان است، چه اشکالی دارد به او عمر طولانی اعطا گردد و اسباب امراض جسمی و روحی از او دفع شود تا زمینه ظهورش فراهم گردد.

اصلاً باید از کسانی که در مورد عمر طولانی مهدی موعود. بحث می کنند، ولی صاحبان عمر طولانی تاریخ بشریت را قبول دارند، مانند: نوح نبی علیه السلام با بیش از 2500 سال عمر، ذوالقرنین 3000 سال، لقمان حکیم، 3500 سال، ریّان بن دومغ _ پدر عزیز مصر معاصر حضرت یوسف _ 1700 سال و دومغ پدر ریّان 3500 سال(1)، سؤالی پرسید و آن، این که مگر بشر برای هفتاد یا هشتاد سال آفریده شده است؟ اصلاً دانشمندان بیولوژیست (زیست شناسان) معتقدند که زندگی دلیل نمی خواهد، بلکه مرگ دلیل می خواهد.(2) راست هم می گویند، حرف شان عقل پسند است؛ چون وقتی یک نوزاد به دنیا می آید هیچ کس نمی پرسد که چرا متولد شد؛ ولی اگر همان نوزاد بعد از تولدش بمیرد، همگان می پرسند، چرا مُرد؟

پس سزاوار است این مورد را با مقایسه اختصاری دو مسئله دیگر به پایان برسانیم.

{فلولا نه کان من المسبحین*للبثت فی بطنه الی یوم یبعثون}(1)

«او (یونس) اگر در شکم ماهی برای خدا از تسبیح گویان نبود، قطعاً تا روز قیامت ماندگار بود».

از این آیه شریفه به روشنی معلوم می شود که اگر حضرت یونس علیه السلام در شکم ماهی خدا را تسبیح نمی گفت تا روز رستاخیز در آن جا می ماند و لازمه آن، امکان عمر بسیار طولانی برای ماهی است و عمر طولانی حضرت مهدی علیه السلام در قیاس با عمر دنیا خیلی طولانی به نظر نمی آید.

از نظر طب و بهداشت هم ثابت شده است که اگر انسان در خوراک، پوشاک و نوشیدنی ها، قواعد حفظ صحت بدن را رعایت کند، داشتن عمر طولانی جای تعجب ندارد؛ بلکه عوارض است که مانع طولانی شدن عمرها می شود و در این راستا کتاب ها و مجلات علمی بسیاری منتشر شده است.

ممکن است عده ای قایل باشند که عمر طولانی بر خلاف عقل است؛ اما گفتیم که منافات عقلی هم ندارد و عمر طولانی بر خلاف طبیعت خلقت نیست.

زیست شناسان می گویند، آنچه برخلاف طبیعت است، مرگ است که رشته زندگی را می گسلد و این ما هستیم که نمی دانیم چگونه باید بر موانع خارجی غالب آییم، هم اکنون حتی با توجه به پیشرفت های علمی دنیا، دانشمندان جهان از درمان کردن بسیاری از امراض بدنی انسان عاجزند.

اما حضرات معصومین علیه السلام با توجه به این که هم طبیب النفس

ص:198

هستند و هم طبیب اجسام، به اذن خداوند _ تبارک و تعالی _ همه چیز برای آنان روشن و آشکار است.

حضرت صاحب زمان. از جهت این که از همه اصول بهداشتی، آگاهی کامل دارد و تا ظهورش در محیط آرام و هوای پاک زندگی می کند و اصول بهداشتی را تمام و کمال به کار می بندد و از طرف دیگر خواست خدا است که دارای عمر طولانی باشد، هیچ مشکلی ندارد.

مورد گفت وگو و بحث است.

«اَلّلهُمَّ عَجِّلْ لِوَلِیِّکَ الْفَرَجَ وَالْعافِیَةَ وَالنَّصْرَ، آمینَ یا رَبَّ الْعالَمینْ».

والسلام علیکم و رحمة اللّه و برکاته

رمضان 1431 قمری

حسن حامدی جم

ص:200

1. حق الیقین، علامه محمد باقر مجلسی، 1307 – 1111 ه_.

2. شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید المعتزلی، متوفای 655 ه_.

3. سفینة البحار، المحدث الخبیر الشیخ عباس القمی، 1294 – 1359 ه_، چاپ اول، 1416، نشر آستان رضوی.

4. صحاح ستّه، تألیف اعاظم اهل سنّت، ثقل از حواشی و متن منتخب الاثر، ج2.

5. صحیح ابن حبّان، تألیف اعاظم اهل سنّت، ثقل از حواشی و متن منتخب الاثر، ج2.

6. الغیبة، شیخ طوسی، 385 – 460.

7. غیبة النعمانی، ابی عبدالله محمد بن ابراهیم النعمانی، از علماء قرن 13 ه_، نش_ر کتابفرشی صابری، تبریز.

8. غایة المأمول، شیخ منصور علی ناصف، از علماء الازهر، نقل از منتخب الاثر، ج2.

9. الفتن و الملاحم، ابن کثیر دمشقی، متوفای 774.

10. الفهرست، شیخ طوسی، 385 – 460 ه_، چاپ دانشگاه مشهد، اسفند 1348.

11. قصص العلماء، میرزا محمد تنکابنی، متوفای، 1302 ه_، چاپ دوم، چاپخانه پاسدار اسلام، زمستان 1383.

12. الکشّاف، ابی القاسم محمد بن عمر الزمخشری، 467 – 538 ه_، چاپ احیاء التراث العربی، بیروت، لبنان.

13. کشف الاستار، محدث نوری (الشیخ الحسین)، متوفای 1320 ش.

14. کشف الغمّة، ابوالفتح علی بن عیسی اَربِلی، متوفای 692 یا 693، چاپ انتشارات بنی هاشم، تبریز، سنه 1381 ه_.

15. نور الابصار، سید مؤمن بن حسن الشبلنجی المصری، فازغ از تألیفش، رجب 1290 ه_.

16. مرآة الاسرار، شیخ عبدالرحمن، از علماء اهل سنت، نقل از منتخب الاثر، ج2، حواشی.

17. المسانید الثمانیة، اعاظم اهل سنت، نقل از منتخب الاثر، ج2.

18. مصباح الاصول، اعاظم اهل سنت، نقل از منتخب الاثر، ج2، حواشی.

19. محاضرات فی الالهیات، آیت الله شیخ جعفر سبحانی، نش_ر مؤسسه امام صادق علیه السلام، چاپ 1385 ش.

20. مصباح المتهجّد، شیخ طوسی، 385 – 460 ه_.

21. المستدرک علی الصحیحین، محمد بن عبدالله (حاکم نیشابور) متوفای 4055 ه_، نقل از منتخب الاثر، ج2.

22. معجم الرجال الحدیث، آیت الله سید ابی القاسم خوئیS چاپ منشورات مدینة العلم، قم – ایران.

23. المعجم الاوسط، الحافظ الطیرانی، متوفای 360 ه_.

24. منتخب الاثر، آیت الله لطف الله الصافی گلپایگانی، چاپخانه سلمان فارسی.

25. منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، 1294 – 1359 ه_، چاپ افست اسلامیه، بوزر جمهری، طهران.

26. مهر تابان، سید محمد حسین حسینی، 1345 – 1416 ه_، چاپ مؤسسه ترجمه و نشر دوره علوم و معارف اسلامی.

ص:202

1. وسائل الشیعة، شیخ حر عاملی، 1033 – 1104 ه_، چاپ منشورات اسلامیه، طهران، ایران.

2. استدراک بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، 1037 -1111 ه_، چاپ انتشارات اسلامیه طهران، بوزر جمهری.

ینامع المودة، شیخ سلیمان بن شیخ ابراهیم، القندوزی، متوفای 1294 ه_، چاپ مؤسسه اعلمی، بیروت – لبنان.

ص:203